بررسی متون ادبی
شیرین امینی؛ وحید مبارک؛ مهدی شریفیان
چکیده
نمادپردازی از جریان‌های مهم شعر دورۀ معاصر است. مخاطب با رمزگشایی نماد به شبکۀ معنایی اندیشۀ شاعر راه می‌یابد و به هویت ادبی و سبک او پی می‌برد. نمادپردازی در آثار برخی از شاعران پس از انقلاب اسلامی ازجمله فاضل نظری نمود پیدا کرده‌است.فاضل نظری شاعر پر مخاطب دهۀ هشتاد، مضامین سروده‌هایش عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و ... است. غزل، ...
بیشتر
نمادپردازی از جریان‌های مهم شعر دورۀ معاصر است. مخاطب با رمزگشایی نماد به شبکۀ معنایی اندیشۀ شاعر راه می‌یابد و به هویت ادبی و سبک او پی می‌برد. نمادپردازی در آثار برخی از شاعران پس از انقلاب اسلامی ازجمله فاضل نظری نمود پیدا کرده‌است.فاضل نظری شاعر پر مخاطب دهۀ هشتاد، مضامین سروده‌هایش عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و ... است. غزل، تنها دست‌مایۀ شعری اوست. نظری چون غزل پردازان نوین، صمیمیت لحن و استفاده از واژه‌ها، ترکیب‌ها، نمادهای کهن و روز‌آمد‌کردن آنها را بکار برده؛ اما به لحاظ فکری بسیاری از غزل‌ها و نمادهای او با نئوکلاسیک‌ها متفاوت است و با شگردی نو و هنرمندانه، اندیشههای مبتنی بر عرفان و حقیقت‌جویی را به مخاطب القا نموده‌است.در این جستار به این سوالات پاسخ داده شده: فاضل نظری به نمادپردازی در آثارش پرداخته-است؛ گرایش عمدۀ زبان نمادین او به چه موضوعی اختصاص یافته‌است؛ نمادهای عرفانی در بخش‌های تکراری، ابداعی و سایر انواع نماد عرفانی در آثار او کدامند و سیر نمادپردازی عرفانی درکتاب‌های «گریه‌های امپراطور»، «اقلیت»، «آنها»، «ضد» و «کتاب» چگونه است. بر اساس این پژوهش نمادهای عرفانی شامل: رسمی و علمی صوفیانه (26%) و الفاظ و لغات نمادین (74%) در آثار فاضل نظری بکار رفته‌است. الفاظ و لغات نمادین به ترتیب بسامد در حوزه‌های دینی و مذهبی (%32)، طبیعت (26%)، اشیاء (15%)، خمریّه (12%)، جانوران (9%) و اعضای بدن (6%) بکار گرفته شده‌است. نمادپردازی در «ضد» (22%) بیشترین و «کتاب» (18%) کمترین میزان است.
بررسی متون ادبی
نوش آفرین کلانتر؛ طاهره صادقی تحصیلی؛ محمد رضا حسنی جلیلیان؛ علی حیدری
چکیده
زمین نزد اغلب ملل، عنصری زنانه و دارای طبیعتی زایا و بارور و نقش اساسی در آفرینش است؛ از این رو، در اسطورهها، باورها، آیینها، ادیان و نحلههای عرفانی، نمود ویژه یافته است. در اساطیر، زمین مادر هستی، ایزدبانوی مورد پرستش، پرورشدهندۀ آفریدگان، زاینده، روینده، دارای قداست و الوهیت، سرچشمۀ وجود انسان و دیگر موجودات است. در ...
بیشتر
زمین نزد اغلب ملل، عنصری زنانه و دارای طبیعتی زایا و بارور و نقش اساسی در آفرینش است؛ از این رو، در اسطورهها، باورها، آیینها، ادیان و نحلههای عرفانی، نمود ویژه یافته است. در اساطیر، زمین مادر هستی، ایزدبانوی مورد پرستش، پرورشدهندۀ آفریدگان، زاینده، روینده، دارای قداست و الوهیت، سرچشمۀ وجود انسان و دیگر موجودات است. در ادیان، زمین سرچشمۀ وجود مادی انسان، مادر، مهد و گاهواره است. در اکثر نحلههای عرفانی، زمین عرصۀ هبوط و فراق روح است. همچنین عنصری زنانه و مؤنث است و بر اساس آن، زن، جسم و نفس که ماهیتی زمینی و مؤنث دارند، مذموم واقع شدهاند. در عرفان اسلامی، علاوه بر کارکردهای ادبی فراوان زمین، دو کارکرد ویژه عبارت هستند از: 1- مادر بودن زمین و 2- زندگی دوباره بخشیدن. زمین در عرفان، مادر هستی تلقی شده که موجودات و از جمله انسان، فرزندان اویند. در باورهای اساطیری، زمین و مادر هر دو در امر تولید مثل و بقای هستی دخیل بوده و امر زایایی و باروری را به عهده داشتهاند؛ بنابراین، تلقی عرفا از زمین به عنوان مادر برگرفته از باورهای اساطیری است. همچنین در باور عرفا، زمین (خاک/ گور) وسیلۀ تولد دوبارۀ روح و مقدمۀ ورود به عالم ملکوت است. در باورهای اساطیری، زمین، زهدان و مادر انسان و دفن مرده در خاک به منزلۀ بازگشت به خویشتن (مادر) و تولد دوباره تلقی میشده است؛ پس میتوان گفت این نگرش عرفا نیز بازماندۀ باورهای اساطیری است.
بررسی متون ادبی
فاطمه حاج زین العابدین؛ کامل احمدنژاد؛ فریده محسنی هنجنی؛ افسانه لطفی عظیمی
چکیده
مولانا در مثنوی معنوی به دنبال ایجاد انگیزه و شوق به زندگی همراه با معنویت است. او میکوشد موانع رسیدن به معنویت را از پیش پای سالک بردارد. تحمل رنجها، مسئولیتپذیری، عشق راستین، اعتقاد راسخ به خدا راهکارهای رسیدن به معنویت است. دیدگاه عرفانی او با روان‌شناسی معناگرای ویکتور فرانکل همسو بود. از این‌رو در پژوهش حاضر با روش توصیفی ...
بیشتر
مولانا در مثنوی معنوی به دنبال ایجاد انگیزه و شوق به زندگی همراه با معنویت است. او میکوشد موانع رسیدن به معنویت را از پیش پای سالک بردارد. تحمل رنجها، مسئولیتپذیری، عشق راستین، اعتقاد راسخ به خدا راهکارهای رسیدن به معنویت است. دیدگاه عرفانی او با روان‌شناسی معناگرای ویکتور فرانکل همسو بود. از این‌رو در پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی از نوع کتابخانهای به تحلیل مفهوم معنی و شوق زندگی در مثنوی معنوی براساس نظریۀ معنادرمانی فرانکل پرداخته شده است. در این پژوهش مؤلفههای رنج، تحملپذیری، مسئولیتپذیری، عشق و دینداری نظریۀ فرانکل در مثنوی معنوی تبیین و تفسیر شد. یافتهها نشان داد که معنادرمانی و عرفان با هدف شوق در زندگی جز با عشق الهی و تحمل مشکلات این راه پر خطر اتفاق نمیافتد و اگر آدمی در آن به خطا و گناهی دچار شود با توکل به خدا باز به طریق حقیقت بازمیگردد.
احمد رضی؛ علی تسلیمی؛ محمد اصغرزاده
چکیده
«سینما» هنری نوین است که هنرها و دانشهای پیشین را درهم آمیخته و آنها را با جذبة فراوان پیش روی مخاطبان قرار داده است. اندیشههای بازتاب یافته در آثار به جا مانده از گذشتة مشرق زمین و به خصوص ادبیات کلاسیک کشورمان نیز برخوردار از پیرنگی معنوی است. بازتاب مضامین عرفانیِ ادبیات کلاسیک در آثار سینمایی میتواند وسیلهای ...
بیشتر
«سینما» هنری نوین است که هنرها و دانشهای پیشین را درهم آمیخته و آنها را با جذبة فراوان پیش روی مخاطبان قرار داده است. اندیشههای بازتاب یافته در آثار به جا مانده از گذشتة مشرق زمین و به خصوص ادبیات کلاسیک کشورمان نیز برخوردار از پیرنگی معنوی است. بازتاب مضامین عرفانیِ ادبیات کلاسیک در آثار سینمایی میتواند وسیلهای برای پیوند فرازمانی اندیشه و هنر ملّی باشد. در این پژوهش ضمن ارائة یک تقسیمبندی تاریخی- مضمونی به اختصار اندیشههای عرفانی و معنوی کارگردانهای سینمای کشورمان مرور می‌شود. سپس موانع ساخت فیلمهایی با مضامین عرفانیِ ادبیات کلاسیک در کشورمان بررسی و پیشنهادهایی برای استحکام ارتباط سینما با ادب کلاسیک ارائه می‌شود. این بررسی نشان میدهد میان اندیشههای روحانیِ بازتاب یافته در ادبیات کلاسیک عرفانی سرزمینمان با هنر سینما، پیوندی فرازمانی و تکاملّی برقرار نشده است. عوامل گوناگونی در این مسأله مؤثر بوده است که مهمترین آنها عبارتند از: نگاه مشکوک سیاست به طریقت در ایران، وجود دیدگاههای متفاوت و متضاد نسبت به اندیشه‌ها و زندگی عارفان، گرایش مفاهیم عرفانی به ذهنیت و گریز آنها از عینیت، ضعف ابزاری سینمای ایران برای ساخت باورپذیر آثار خیالانگیز و مخالفت طیفهای کلاسیک و روشنفکری منتقدان سینمای ایران با ساخت آثار عرفانی.
مهدی حیدری
چکیده
یکی از استعارات پرکاربرد و کلیدی در مکتب ابن عربی که برای نشان دادن کثرت در عین وحدت و تبیین مفهوم وحدت وجود استفاده شده، استعارة آب و اشکال گوناگون آن است. در نگاه ابن عربی و پیروان او، آب رمزی از وجود است که در صورت‌های گوناگون مثل قطره، دریا، موج، رود، بخار، نم، ابر، برف و حتی گوهر، گلاب، جانداران و... متکثّر می‌شود. شکل‌پذیری، پاک‌کنندگی، ...
بیشتر
یکی از استعارات پرکاربرد و کلیدی در مکتب ابن عربی که برای نشان دادن کثرت در عین وحدت و تبیین مفهوم وحدت وجود استفاده شده، استعارة آب و اشکال گوناگون آن است. در نگاه ابن عربی و پیروان او، آب رمزی از وجود است که در صورت‌های گوناگون مثل قطره، دریا، موج، رود، بخار، نم، ابر، برف و حتی گوهر، گلاب، جانداران و... متکثّر می‌شود. شکل‌پذیری، پاک‌کنندگی، زلالی، حیاتبخشی، سیالیّت، حرکتپذیری، عظمت، پوشانندگی و حیرتآوری از جمله ویژگیهای آب و اشکال آن است که در مکتب ابن عربی و شاعران و ادیبان متأثّر از وی در ادب فارسی مورد تأکید قرار می‌گیرد. در این مقاله برآنیم تا این استعارة کلیدی مکتب ابن عربی را در حوزة شعر و نثر فارسی از قرن هفتم تا نهم با تأکید بر آثار سعدالدین حمویه، فخرالدین عراقی، عزیزالدین نسفی، شیخ محمود شبستری، شاه نعمتالله ولی، شاه قاسم انوار و عبدالرحمن جامی بررسی کنیم.
سهیلا موسوی سیرجانی؛ سونیا فرهنگ فرهی
چکیده
یکی از وجوه مهم تمایز عارفان از اهل شریعت، اهتمام آنان در طی طریق و سلوک است. در زمینة ویژگی‌ها و صفاتی که سالکان طریقت باید داشته باشند، عارفان بسیار سخن گفته‌اند و یا در آثار مکتوب خود، در فصل‌هایی معین به آن پرداخته‌اند. شمس تبریزی، عارف نامدار قرن هفتم نیز در این موضوع، سخنان مفصلی بیان کرده‌است. مشکل مهم در دستیابی به نقطه‌نظرهای ...
بیشتر
یکی از وجوه مهم تمایز عارفان از اهل شریعت، اهتمام آنان در طی طریق و سلوک است. در زمینة ویژگی‌ها و صفاتی که سالکان طریقت باید داشته باشند، عارفان بسیار سخن گفته‌اند و یا در آثار مکتوب خود، در فصل‌هایی معین به آن پرداخته‌اند. شمس تبریزی، عارف نامدار قرن هفتم نیز در این موضوع، سخنان مفصلی بیان کرده‌است. مشکل مهم در دستیابی به نقطه‌نظرهای شمس در این زمینه، مانند همة مسائل مطرح در مقالات، پراکندگی آرای او دربارة یک موضوع در بخش‌های مختلف کتاب است. در این مقاله، برای دستیابی به نظرات این عارف دربارة ویژگی‌ها و صفات لازم سالکان، مجموعهای از دیدگاههای شمس در باب این موضوع، از کلّ کتاب مقالات استخراج و ارائه گردیدهاست.
مرتضی حیدری
چکیده
سمبولیسم، مهمترین شیوة بیان رمز و رازهای عرفانی است و گسترة زبان عرفان را از چنبرة پدیدارهای هستی تا فراسوی جهان ناپیدا و بیان‌ناپذیر افزایش میدهد. از میان رویکردهای سمبلیستی عارفان ایرانی، سمبولیسم الفبایی شگردی هنری برای تبیین اندیشههای عرفانی بوده است و سروده‌های آنان را آکنده است. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیل ...
بیشتر
سمبولیسم، مهمترین شیوة بیان رمز و رازهای عرفانی است و گسترة زبان عرفان را از چنبرة پدیدارهای هستی تا فراسوی جهان ناپیدا و بیان‌ناپذیر افزایش میدهد. از میان رویکردهای سمبلیستی عارفان ایرانی، سمبولیسم الفبایی شگردی هنری برای تبیین اندیشههای عرفانی بوده است و سروده‌های آنان را آکنده است. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیل محتوا، شاخصترین آثار حکمی ـ عرفانی و برجستهترین دیوانهای عارفان فارسیگوی را بررسی کرده است. در این مقاله، با بهرهگیری از اندیشههای حکما و عرفای ایرانی، مضامین نگرشهای الفبایی دیوان عارفان ایرانی شرح، و چگونگی متجلّی شدن این اندیشههای بلند حکمی و عرفانی با استفاده از سمبولیسم الفبایی در دیوان شاعران تبیین و تحلیل شده است. آنگاه گونههای سمبولیسم الفبایی نیز طبقهبندی گردیده است. در پایان، نگارنده نتیجه می‌گیرد که بنیان اندیشگانی حکمت و عرفان ایرانی و اسلامی در بسیاری از موارد، آبشخور یکسانی دارد و نمیتوان مرز مشخّصی را میان این دو حوزة اندیشگانی ترسیم کرد، چنانکه در گزارش سمبولیسم الفبایی دیوان عارفان، آمیغی بودن این دو را میتوان مشاهده نمود.
بهمن نزهت
چکیده
با تحلیل سبک بیان نویسنده، شخصیت فردی، توان بیان و ساختار منظم حاکم بر اثر ادبی را میتوان شناخت، به همین سبب شناخت روش بیان هر نویسنده‌ای درآمدی بر شناخت زیبایی‌شناسی ویزه‌ی او است. مولوی در زیبایی‌شناسی و سایر علوم از باورهای توحیدی و دینی الهام می‌گیرد تا ناهماهنگی‌ها و تناقضات صوری را در یک کلی واحد و کاملاً منسجم و هماهنگ ...
بیشتر
با تحلیل سبک بیان نویسنده، شخصیت فردی، توان بیان و ساختار منظم حاکم بر اثر ادبی را میتوان شناخت، به همین سبب شناخت روش بیان هر نویسنده‌ای درآمدی بر شناخت زیبایی‌شناسی ویزه‌ی او است. مولوی در زیبایی‌شناسی و سایر علوم از باورهای توحیدی و دینی الهام می‌گیرد تا ناهماهنگی‌ها و تناقضات صوری را در یک کلی واحد و کاملاً منسجم و هماهنگ جمع نماید و آن را در آثار منثور خود به خصوص در فیه ما فیه و مجالس سبعه نشان دهد. آثار منثور مولوی یکی از پرشورترین و زیباترین متون منثور ادب فارسی است که اصلی وحدتبخش و نظم و غرض زیبایی شناختی بر آن حاکم است و پختگی اسلوب بیان مولوی در آن کاملاً مشهود. در این پژوهش به تحلیل اسلوب بیان مولانا و جنبههای زیباییشناختی آن در آثار منثورش پرداختهایم و جهت تبیین مسأله از برخی از اصول و نظریههای ادبی، عرفانی و روانشناختی بهره بردهایم.
علی اصغر میر باقری
چکیده
از مباحث مهم و مشروح تصوف، مقامات و احوال است که صوفی و عارف در طریق وصول به حق و کمال حقیقی باید مقامات را طی کند و حالات را که در درون او وارد می‌شود، دریابد. یکی از مهمترین احوال عرفانی، قرب است. قرب، استغراق وجود سالک و نزدیکی او به خداوند و جمع خود با غیبت از صفات خود و تقرب الی الله است تا جایی که از خود غایب باشد و به فنا برسد، حتی ...
بیشتر
از مباحث مهم و مشروح تصوف، مقامات و احوال است که صوفی و عارف در طریق وصول به حق و کمال حقیقی باید مقامات را طی کند و حالات را که در درون او وارد می‌شود، دریابد. یکی از مهمترین احوال عرفانی، قرب است. قرب، استغراق وجود سالک و نزدیکی او به خداوند و جمع خود با غیبت از صفات خود و تقرب الی الله است تا جایی که از خود غایب باشد و به فنا برسد، حتی تقرب خود را نیز نبیند. تمام تعاریف قرب بر دو محور اساسی متمرکز است که از آن به «قرب با وجود» و «قرب لاوجود» تعبیر می‌شود. برخی از شاعران شعر را در خدمت عرفان اسلامی قرار داده و به طرح مباحث و مبانی عرفان و تصوف پرداخته‌اند. عطار از جمله شاعرانی است که آثار مختلف خود را با زبانی شیرین و روان و متأثر از مباحث عرفانی سروده اس. مقامات و احوال عرفانی و بهویژه قرب الهی در آثار منظوم عطار بازتاب گستردهای پیدا کرده است.
در این مقاله ضمن تعریف مختصر قرب از دیدگاه عرفا، بازتاب این حال عرفانی در آثار منظوم عطار بازتاب گستردهای پیدا کرده است.
در این مقاله ضمن تعریف مختصر قرب از دیدگاه عرفا، بازتاب این حال عرفانی در آثار منظوم عطار که بخش عمدهی تألیفات وی را در برمیگیرد، بررسی می‌شود.
محبوبه مباشری
چکیده
«فرایند تفرد»، عاملی روانی است که رشد ذهنی و انکشاف درونی و ناخودآگاهانه‌ی بشر را در طول حیات او به تصویر می‌کشد و حتی هنگام رسیدن فرد به نقطه‌ی کمال و باروری، بر نحوه ی اتخاذ تصمیمات ارادی او تأثیر می گذارد. این فرآیند روانکاوانه به‌عنوان محور مرکزی شخصیت فردی، راهنمای درونی و حتی مرشد ناخودآگاه ذهن محسوب می‌شود و با گذر زمان، ...
بیشتر
«فرایند تفرد»، عاملی روانی است که رشد ذهنی و انکشاف درونی و ناخودآگاهانه‌ی بشر را در طول حیات او به تصویر می‌کشد و حتی هنگام رسیدن فرد به نقطه‌ی کمال و باروری، بر نحوه ی اتخاذ تصمیمات ارادی او تأثیر می گذارد. این فرآیند روانکاوانه به‌عنوان محور مرکزی شخصیت فردی، راهنمای درونی و حتی مرشد ناخودآگاه ذهن محسوب می‌شود و با گذر زمان، تفکر وی را به تکامل میرساند.
باید در نظر داشت که غزلیات سنایی بازتابی از مفهوم شعر ناب (pure poetry) و سیری ناخودآگاهانه از اندیشه های شاعر است که به اوج جوشش و جلا می‌رسد؛ بنابراین با بررسی سیر تکامل روانی در غزل سنایی، به این نکته میرسیم که اندیشههای عرفانی موجود در آنها حالات دلالتمندی از این فرایند روحی – روانی را ته تصویر می‌کشد.
این پژوهش بر آن است تا بهره گیری از روش توصیفی، میزان تأثیر قالب غزل و مفاهیم عرفانی را در تکامل روانی این حکیم و شاعر برجسته آشکار سازد. از این رو به نظر می‌رسد که کاربرد چند منظورهای مفاهیم و زبان شطح آمیز، درونی سازی کهن الگوی «پیر دانا»، استحالهی مفهوم آنیما در برخی غزل‌ها و تأثیر همه جانبه ی دین و عرفان در روان شاعر از عوامل مهمی است که روان وی را مرحله به مرحله به مرز تکامل نزدیک می‌سازد.
رحمان مشتاق مهر
چکیده
سوررئالیسم با بزرگ ترین هدفش رسیدن به حقیقت برتر مر وفراواقعیت از طریق امورذهنی و روحی، غیرماد ی و غیرعینی _ پدیده ای است که دراروپا سابقه ای بیش از یک قرن ندارد.اصولی و برنامه های سوررمالیسم از جمله عقل گریزی و نگارش خودکار _که دستاوردهای آ ن ما به عنوان پیک و پیام ناخودآگاه و حقیقت مطلق مطرح می شود _ به شکلی بسیارکامل وگسترده، هرچند ...
بیشتر
سوررئالیسم با بزرگ ترین هدفش رسیدن به حقیقت برتر مر وفراواقعیت از طریق امورذهنی و روحی، غیرماد ی و غیرعینی _ پدیده ای است که دراروپا سابقه ای بیش از یک قرن ندارد.اصولی و برنامه های سوررمالیسم از جمله عقل گریزی و نگارش خودکار _که دستاوردهای آ ن ما به عنوان پیک و پیام ناخودآگاه و حقیقت مطلق مطرح می شود _ به شکلی بسیارکامل وگسترده، هرچند با تفاوت هایی عمیق واساسی، درادبیات عرفانی قابل مشاهده است. عرفای ایرانی درجذبات وحالات بیخودی ، گفته ها ونوشته هایی ازخود به جا گذاشته اند که میزان دخالت عقل و اراده در صدورآن ها اغلب هیچ یا ناچیز است.این سخنان که به شطحیات عروف اند درثار عرفای بزرگی چون بها ولد مولوی و شمس وجود داندکه می توانند منبعی غنی ازمتون سوررمالیستی قلمداد شوند.
محمدرضا نجاریان
چکیده
حاج ملاهادی سبزواری (1212- 1289 ﻫ.ق.) فیلسوف، فقیه، عارف و شاعر قرن سیزدهم هجری از بزرگان فکر و فرهنگ (ایرانی - اسلامی) به حساب می‌آید که صاحب حدود 46 اثر است. آثار او علاوه بر آیات و روایات وارده از معصومین (ع) تحت تأثیر چهار مکتب است: مکتب کلامی شیعه، فلسفه مشائی و استدلالی ارسطویی، فلسفه اشراقی سهروردی و اصول فلسفی تصوف به ویژه محیی الدین ...
بیشتر
حاج ملاهادی سبزواری (1212- 1289 ﻫ.ق.) فیلسوف، فقیه، عارف و شاعر قرن سیزدهم هجری از بزرگان فکر و فرهنگ (ایرانی - اسلامی) به حساب می‌آید که صاحب حدود 46 اثر است. آثار او علاوه بر آیات و روایات وارده از معصومین (ع) تحت تأثیر چهار مکتب است: مکتب کلامی شیعه، فلسفه مشائی و استدلالی ارسطویی، فلسفه اشراقی سهروردی و اصول فلسفی تصوف به ویژه محیی الدین عربی. در الهیات نیز متأثر از ملاصدراست. از جمله آثار او شرح مثنوی مولاناست که به قصد توضیح معضلات مثنوی سخنان مولانا را از دیدگاه مکتب فکری خود حکمت الهیه تجزیه و تحلیل کرده است. حاج ملاهادی عبارات ابهام آور را با استفاده از قواعد و دستور زبان و صنایع ادبی روشن می‌سازد؛ اما تفسیر مثنوی را به وضوح مبدل به نوعی تفسیر فلسفی از قرآن می‌کند. متن کتاب پر از اصطلاحات، عباراتش بسیار خلاصه و اغلب مبهم است و در بسیاری موارد شرح بیشتر از شعر مثنوی مقتضی توضیح است. در تفسیر ابیات از آیات و احادیث متعدد و اشعار عربی و فارسی بهره برده است. بیشترین اشعار عربی از حضرت علی (ع)، ابن فارض و محیی‌الدین عربی است که حاوی نکته‌های عرفانی همچون وحدت وجود، نظام احسن انسان کامل، تجلی، انا الحق، فقر عرفانی و ... است؛ اما ابیاتی از امرؤالقیس، طرفه، لبید، ابونواس، ابوالعلاء معری، ابن سینا، شاعران متصوفه، خود شاعر و ... نیز در این میان به چشم می‌خورد و در اسناد بیتی به مجنون هم سهوی رفته است . با توجه به اینکه نام شاعر و دوران او در پاره‌ای موارد مشخص نیست، گاهی فقط مصراعی ذکر شده است؛ نیز ادبیات عربی ، ترجمه و اعراب ندارد؛ در این مقاله تحلیل مسائل مزبور در کنار ذکر ارتباط معنایی اشعار عربی، با شرح مثنوی لازم به نظر می‌رسد.
بهمن نزهت
چکیده
عالم عرفان، عالم وحدت و یکرنگی است. صائب با اصل وحدت بخش عرفانی همة پدیده‌های هستی را با همة تناقض‌ها و اضدادش به زیبایی در کنار هم می‌نهد و کیفیت و حالت آن ها را در زندگی روزمرة بشر به صورت زنده و نمادین بیان می‌کند. صائب در اشعار خود با به کارگیری نمادهای عرفانی و واژگان فنی صوفیه، صور خیال شاعرانه و مفاهیم ذهن گرایانة خود را به شکل ...
بیشتر
عالم عرفان، عالم وحدت و یکرنگی است. صائب با اصل وحدت بخش عرفانی همة پدیده‌های هستی را با همة تناقض‌ها و اضدادش به زیبایی در کنار هم می‌نهد و کیفیت و حالت آن ها را در زندگی روزمرة بشر به صورت زنده و نمادین بیان می‌کند. صائب در اشعار خود با به کارگیری نمادهای عرفانی و واژگان فنی صوفیه، صور خیال شاعرانه و مفاهیم ذهن گرایانة خود را به شکل هنری بیان میدارد. در حقیقت موضوع عرفان در شیوة شاعری او اصلی وحدت بخش و زیبایی شناختی دارد و بر بیشتر اشعار او سایه افکنده است. تصور شاعرانه و هنری صائب از واژگان فنی صوفیه، فضاها و زمینههای مناسبی را در غزلهای او فراهم میآورد تا او با این شیوة خاص به خلق معانی و مضامین غیر متعارف و بدیع - که از مختصات ویژة سبک هندی است – بپردازد.
هما میرزاوزیری
چکیده
چند سالی است که «مهارت‌های زندگی» در همة دنیا مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ما نیز اخیراً آموزش این مهارت‌ها به عنوان واحدهای درسی در سطوح مختلف آغاز گردیده است. سازمان بهداشت جهانی پنج زوج مهارت تعریف کرده که در این میان، خودشناسی مهمترین آن هاست و همة مهارت‌های دیگر با تحقق آن شکل می‌گیرد. خودشناسی را اشراف هر فرد به ...
بیشتر
چند سالی است که «مهارت‌های زندگی» در همة دنیا مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ما نیز اخیراً آموزش این مهارت‌ها به عنوان واحدهای درسی در سطوح مختلف آغاز گردیده است. سازمان بهداشت جهانی پنج زوج مهارت تعریف کرده که در این میان، خودشناسی مهمترین آن هاست و همة مهارت‌های دیگر با تحقق آن شکل می‌گیرد. خودشناسی را اشراف هر فرد به نقاط ضعف و قدرت خویش میدانند. به نظر می‌رسد آنچه به عنوان خودشناسی در ادبیات عرفانی ما مطرح شده، بسیار کاملتر از این تعریف است. در این نوشتار به دنبال آشکار ساختن ویژگیهای این مهارت در تعلیمات عرفانی هستیم. عرفا با ترسیم تصویری روشن از انسان کامل اصول خودشناسی را بیان میکنند. از نمونههای متناقض نمای بسیار زیبا در عرفان، دستیابی به چنین خودشناسی پویایی است. عرفا برآنند که با عشق ورزیدن به همة جلوههای پروردگار در کائنات و در پرتو مستی از «شراب طهور عشق الهی» میتوان به شناخت خود دست یافت. در واقع، خودشناسی به دنبال بیخودی حاصل می‌شود.
مهدی طیب
چکیده
این مقاله در صدد است با بهره گیری از قران کریم و احادیث معصومین علیهم السلام ، که کانونی ترین منبع و مأخذ اسلامند، رویکردی به دین را که سبب پیدایش عرفان می باشد، شناسانده و براساس آن، تعریفی از عرفان عرضه کند. در این جهت ۶ شاخصه در رویکرد عارفان به دین مورد تأکید قرار گرفته است که با توجه به منابع دست اول اسلام و با عنایت به سیره انبیا ...
بیشتر
این مقاله در صدد است با بهره گیری از قران کریم و احادیث معصومین علیهم السلام ، که کانونی ترین منبع و مأخذ اسلامند، رویکردی به دین را که سبب پیدایش عرفان می باشد، شناسانده و براساس آن، تعریفی از عرفان عرضه کند. در این جهت ۶ شاخصه در رویکرد عارفان به دین مورد تأکید قرار گرفته است که با توجه به منابع دست اول اسلام و با عنایت به سیره انبیا و اولیا، به ویژه پیامبر اکرم و خاندان پاکش، علیهم السلام، آغازگر، معرف و مروج چنین رویکردی به دین، خود آن بزرگواران بوده اند.
شاخصه های این رویکرد عبارتند از:
۱- خداگرایانه بوهن (در مقابل رویکردهای دنیاگرایانه و آخرت گرایانه به دین)
۲- عاشقانه بودن (در برابر رویکردهای خائفانه، تاجرانه و صابرانه به دین)
۳- متعمّقانه بودن (در مقابل رویکردهای سطحی و یا حداکثر، عقلی به دین)
۶- علم الهامی و موهبتی خواهانه بودن (در مقابل رویکردی که معرفت دینی را در علوم اکتسابی محدود
می داند.)
۵- شهودطلبانه بودن (در برابر رویکردی که معرفت دینی را تنها به حفظ منقولات یا درک معقولات
منحصر می داند.)
۹- تمامیت گرا بودن (در مقابل رویکردهایی که یا یکی از عرصه های اعتقادی، اخلاقی و فقهی دین را چنان عمده میسازند که عملاً از دیگر عرصه ها باز می مانند، و یا در بهره مندی از دین، به ادعا و الفاظ و عبارات، یا به فراگیری مطالب و بیان معلومات، و یا به انجام عبادات و عمل به احکام ظاهری، بسنده می کنند)
احمد رضی
چکیده
از میان دیوان های شعر فارسی، دیوان حافظ در ایجاد ارتباط با خوانندگان مختلف، با امحتقادات متفاوت وعواطف گوناگون، جایگاه ممتازی دارد. این که عوام وخواص،کم سواد و پرسواد، با اندیشه های متنو ع وگاه متضاد، غزل های حافظ رامی خوانند وهرکدام از آنان، به فراخورفهم وعواطف خود، از آن بهره می برند؟ نشانه آن است که اشعار حافظ استعداد تاویل ...
بیشتر
از میان دیوان های شعر فارسی، دیوان حافظ در ایجاد ارتباط با خوانندگان مختلف، با امحتقادات متفاوت وعواطف گوناگون، جایگاه ممتازی دارد. این که عوام وخواص،کم سواد و پرسواد، با اندیشه های متنو ع وگاه متضاد، غزل های حافظ رامی خوانند وهرکدام از آنان، به فراخورفهم وعواطف خود، از آن بهره می برند؟ نشانه آن است که اشعار حافظ استعداد تاویل پذیری و قابلیت انطباق با افکار ومحقاید مختلف را دارد ودیوان اورا می توان اززوایای گوناگون مورد مطالعه قرارداد و از دیدگاه اندیشه های ظریف عرفانی، یا تاملات عمییق فلسفی، یا احساسات تغزلی یا مسائل اجتمامحی یا مدح های رجال سیاسی یا از دیدگاه اخلاقیات و حکمت عملی تفسیر و تاویل کرد. در این میان، تاملات و اندیشه های محرفانی در دیوان حافظ جایگاه خاصی دارند و طبقات مختلف عارفان، درگذشته گرایش ویژه ای به اشعار حافظ داشته اند و آنها را براساس اندیشه های خود تغیر و تاویل کرده اند. موضوع این مقاله بررسی دیدگاه های مختلف در مورد عرفان حافظ و نسبت عرفان او با سایر جنبه های شخصیتی اش و همچنین بررسی امکان یا عدم امکان تفسیر و تاویل عرفانی دیوان حافظ ونشان دادن میزان تاویل پذیری غزل های حافظ از بعد عرفانی است.
محمدحسین بیات
چکیده
در این جستار کوشش بعمل آمده تا به اختصار؛ دورۀ درخشان تصوف و عرفان عصر باباطاهر (سدۀ پنجم) ارایه شود. مطالب مقاله در سه بخش گفته آمده است که عنوان های آن ها به قرار زیرین است: الف)- معرفی شخص باباطاهر و بررسی عرفان و تصوف سدۀ پنجم. این بخش خود در سه قسمت نگاشته آمده است که عناوین آن ها چنین است: 1- معنی عرفات و تفاوت آن با تصوف 20 بیان این نکته ...
بیشتر
در این جستار کوشش بعمل آمده تا به اختصار؛ دورۀ درخشان تصوف و عرفان عصر باباطاهر (سدۀ پنجم) ارایه شود. مطالب مقاله در سه بخش گفته آمده است که عنوان های آن ها به قرار زیرین است: الف)- معرفی شخص باباطاهر و بررسی عرفان و تصوف سدۀ پنجم. این بخش خود در سه قسمت نگاشته آمده است که عناوین آن ها چنین است: 1- معنی عرفات و تفاوت آن با تصوف 20 بیان این نکته که دانش عرفان، دانش شخصی (علم حضوری) است، بنابراین، این دانش نه خطا بردارد، نه قابل انتقال به غیر باشد 3- دورنمایی از عرفان و تصوف از سدۀ دوم و بیان چون و چندی آن در این زمان ب)- معفی باباطاهر عریان و تنی چند از صوفیان و عارفان معاصروی. این بخش در دو قسمت نوشته آمده است: 1- معرفی مشایخی که روش تصوف زاهدانه داشتند. از این فرقه چهار تن از صوفیان سترگ با ذکر برجسته ترین آثارشان معرفی شده اند 2- معرفی عارفانی که مسلک عرفان عاشقانه داشتند، از این دسته نیز به شناساندن چهارتن بسنده شده است. ج)- نتیجه گیری کلی از شیوه های عرفانی عارفان آن زمان. این بخش نیز در دو مرحله نگاشته آمده است: 1- ذکر نمونه هایی از باورهای آن چهار صوفی که روش تصوف زاهدانه داشتند؛ نتیجه گیری و تحلیل باور داشت های ایشان و بررسی زهد و عبادت منفی و مثبت 2- ذکر نمونه هایی از برجسته ترین آثار چهارتن دیگر از عارفانی که هم فکر باباطاهر بودند.
