حاج ملا هادی سبزواری و اشعار عربی در شرح مثنوی معنوی مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه یزد

چکیده

حاج ملاهادی سبزواری (1212- 1289 ﻫ.ق.) فیلسوف، فقیه، عارف و شاعر قرن سیزدهم هجری از بزرگان فکر و فرهنگ (ایرانی - اسلامی) به حساب می‌آید که صاحب حدود 46 اثر است. آثار او علاوه بر آیات و روایات وارده از معصومین (ع) تحت تأثیر چهار مکتب است: مکتب کلامی شیعه، فلسفه مشائی و استدلالی ارسطویی، فلسفه اشراقی سهروردی و اصول فلسفی تصوف به ویژه محیی الدین عربی. در الهیات نیز متأثر از ملاصدراست. از جمله آثار او شرح مثنوی مولاناست که به قصد توضیح معضلات مثنوی سخنان مولانا را از دیدگاه مکتب فکری خود حکمت الهیه تجزیه و تحلیل کرده است. حاج ملاهادی عبارات ابهام آور را با استفاده از قواعد و دستور زبان و صنایع ادبی روشن می‌سازد؛ اما تفسیر مثنوی را به وضوح مبدل به نوعی تفسیر فلسفی از قرآن می‌کند. متن کتاب پر از اصطلاحات، عباراتش بسیار خلاصه و اغلب مبهم است و در بسیاری موارد شرح بیشتر از شعر مثنوی مقتضی توضیح است. در تفسیر ابیات از آیات و احادیث متعدد و اشعار عربی و فارسی بهره برده است. بیشترین اشعار عربی از حضرت علی (ع)، ابن فارض و محیی‌الدین عربی است که حاوی نکته‌های عرفانی همچون وحدت وجود، نظام احسن انسان کامل، تجلی، انا الحق، فقر عرفانی و ... است؛ اما ابیاتی از امرؤالقیس، طرفه، لبید، ابونواس، ابوالعلاء معری، ابن سینا، شاعران متصوفه، خود شاعر و ... نیز در این میان به چشم می‌خورد و در اسناد بیتی به مجنون هم سهوی رفته است . با توجه به اینکه نام شاعر و دوران او در پاره‌ای موارد مشخص نیست، گاهی فقط مصراعی ذکر شده است؛ نیز ادبیات عربی ، ترجمه و اعراب ندارد؛ در این مقاله تحلیل مسائل مزبور در کنار ذکر ارتباط معنایی اشعار عربی، با شرح مثنوی لازم به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Haj Molla Hadi Sabzevari and Arabic Poems In Explaining the Spiritual Rhymed Couplets of Molana

نویسنده [English]

  • mohamadreza najarian
چکیده [English]

Haj Molla Hadi Sabzevari( 1212-1289 ), a philosopher, jurisprudent, mystic and poet inl 3th century(A.H) is considered as of the men oflslamic Iranian intellect and culture who has about 46 works.In addition to verses and traditions from anoccent ones(peace be upon them), his works are affected by four schools : verbal school of Shiite, Aristotelian reasoning philosophy, enlightened philosophy of Sohrevardi, and philosophical principles of mysticism,especially Mahy AL-DIN Arabi.Molla Hadi is also influenced by Molla Sadra in theology.Explaining the spiritual rhymed couplets of Molana is one of his worksin which he has analyzes Molana,s words in accordance with his own intellectual school to explain the complications of rhymed couplets in Molana,s words.Haj Molla Hadi makes the ambiguous expressins clear using the grammer and literature of the language; however, he clearly turns the hnterpretation of rhymed couplets into a kind of philosophical interpretation of Quran. The texts of the book are full of expressions which are very brief and mostly ambiguous, and in many cases, the rhymed couplets need explanations.He has exployed several verses and traditions as well as Arabic and Persian poems in interpreting the couplets.Most Arabic poems are from Imam Ali( peace be upon him), Ebn Parez and Mohy Al-Din Arabi which include mystic points such as unity of existence,the best system of a perfect man, epiphany, I am right(Ana Al-Hagh), and mystic poverty.Meanwhile, some verses of Emra Al- Gheis, Tarafa, Labid, A boo Novas, Abo Al- Ala Mari, Ebn Sina, mystic poets and Haj Molla Hadi himself are seen, and some couplets on Majnoon have been also considered. Regarding the name of the poet and his time , in some cases, are not clear, only a hemistich has been, sometimes,mentioned.The Arabic couplets have no translations and diacritics.In the presnt article, it seems necessary to analyze the mentioned subjects as well as mentioning the meaning relationships of Arabic poems with explanation of rhymed couplets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Haj Molla Hadi Sabzevari
  • Rhymed Couplets of Molavi
  • Arabic Poems
  • Mysticisrn