شیرین امینی؛ وحید مبارک؛ مهدی شریفیان
چکیده
نمادپردازی از جریان‌های مهم شعر دورۀ معاصر است. مخاطب با رمزگشایی نماد به شبکۀ معنایی اندیشۀ شاعر راه می‌یابد و به هویت ادبی و سبک او پی می‌برد. نمادپردازی در آثار برخی از شاعران پس از انقلاب اسلامی ازجمله فاضل نظری نمود پیدا کرده‌است.فاضل نظری شاعر پر مخاطب دهۀ هشتاد، مضامین سروده‌هایش عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و ... است. غزل، ...
بیشتر
نمادپردازی از جریان‌های مهم شعر دورۀ معاصر است. مخاطب با رمزگشایی نماد به شبکۀ معنایی اندیشۀ شاعر راه می‌یابد و به هویت ادبی و سبک او پی می‌برد. نمادپردازی در آثار برخی از شاعران پس از انقلاب اسلامی ازجمله فاضل نظری نمود پیدا کرده‌است.فاضل نظری شاعر پر مخاطب دهۀ هشتاد، مضامین سروده‌هایش عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و ... است. غزل، تنها دست‌مایۀ شعری اوست. نظری چون غزل پردازان نوین، صمیمیت لحن و استفاده از واژه‌ها، ترکیب‌ها، نمادهای کهن و روز‌آمد‌کردن آنها را بکار برده؛ اما به لحاظ فکری بسیاری از غزل‌ها و نمادهای او با نئوکلاسیک‌ها متفاوت است و با شگردی نو و هنرمندانه، اندیشه‌های مبتنی بر عرفان و حقیقت‌جویی را به مخاطب القا نموده‌است.در این جستار به این سوالات پاسخ داده شده: فاضل نظری به نمادپردازی در آثارش پرداخته-است؛ گرایش عمدۀ زبان نمادین او به چه موضوعی اختصاص یافته‌است؛ نمادهای عرفانی در بخش‌های تکراری، ابداعی و سایر انواع نماد عرفانی در آثار او کدامند و سیر نمادپردازی عرفانی درکتاب‌های «گریه‌های امپراطور»، «اقلیت»، «آنها»، «ضد» و «کتاب» چگونه است. بر اساس این پژوهش نمادهای عرفانی شامل: رسمی و علمی صوفیانه (26%) و الفاظ و لغات نمادین (74%) در آثار فاضل نظری بکار رفته‌است. الفاظ و لغات نمادین به ترتیب بسامد در حوزه‌های دینی و مذهبی (%32)، طبیعت (26%)، اشیاء (15%)، خمریّه (12%)، جانوران (9%) و اعضای بدن (6%) بکار گرفته شده‌است. نمادپردازی در «ضد» (22%) بیشترین و «کتاب» (18%) کمترین میزان است.
خاور قربانی؛ نیشتمان الله ویسی
چکیده
کاربرد «تمثیل» و «نماد» برای درک بهتر مفاهیم به‌ویژه مفاهیم انتزاعی و عقلانی، یکی از روشهایی است که در ادبیات کودکان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد و می‌توان از دیدگاه‌های متعددی به بررسی آن پرداخت؛ یکی از این روش‌ها، نشانهشناسی ساختار یا معنای نمادهاست که می‌تواند راهگشای مسائل جدیدی در ادبیات باشد؛ به همین منظور، ...
بیشتر
کاربرد «تمثیل» و «نماد» برای درک بهتر مفاهیم به‌ویژه مفاهیم انتزاعی و عقلانی، یکی از روشهایی است که در ادبیات کودکان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد و می‌توان از دیدگاه‌های متعددی به بررسی آن پرداخت؛ یکی از این روش‌ها، نشانهشناسی ساختار یا معنای نمادهاست که می‌تواند راهگشای مسائل جدیدی در ادبیات باشد؛ به همین منظور، در این مقاله با به‌کارگیری روش تحقیق آمیختۀ کمی- کیفی و الگوی معنایی آگدن و ریچاردز (1923) به نشانهشناسی معنای نمادهای ادبیات منظوم کودک و نوجوان در دهۀ هشتاد پرداختهشده است. نشانهشناسی نمادهای این دوره نشان می‌دهد، اندیشهای که سبب تغییر نشانهها در داستان‌های این دهه شده‌است، بیشتر اندیشه‌های دینی و اخلاقی هستند علاوه براین، بررسی دادهها بر اساس الگوی فوق نشان می‌دهد که اندیشه بهتنهایی نمی‌تواند بهعنوان اصلیترین عامل تغییر نشانههای مصداقهای نمادین مطرح شود بلکه باید مؤلفههای دیگری چون ویژگیهای چندگانه یک مصداق و تحول معنایی آن را در طول زمان در آثار مسائل مختلف فرهنگی و اجتماعی، در نظر گرفت.
کطیور زیرک ساز؛ اسماعیل آذر؛ فرهاد طهماسبی؛ عبدالحسین فرزاد
چکیده
سمبولیسم در ادب معاصر ایران با نیما آغاز شد. وی نماد را در راستای معضلات اجتماعی و سیاسی به کار برد و این جریان، بسیاری از شاعران معاصر را تحت تأثیر قرار داد. صفارزاده از زمرة شاعرانی است که شعرش آیینة زمانه بوده و از آنجا که شرایط سیاسی- اجتماعی ایجاب نمی‌کرد که سخن به صراحت بیان شود از نماد بهره گرفته است. در همین راستا، نوشتار حاضر ...
بیشتر
سمبولیسم در ادب معاصر ایران با نیما آغاز شد. وی نماد را در راستای معضلات اجتماعی و سیاسی به کار برد و این جریان، بسیاری از شاعران معاصر را تحت تأثیر قرار داد. صفارزاده از زمرة شاعرانی است که شعرش آیینة زمانه بوده و از آنجا که شرایط سیاسی- اجتماعی ایجاب نمی‌کرد که سخن به صراحت بیان شود از نماد بهره گرفته است. در همین راستا، نوشتار حاضر بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی، منشأ الهام نمادهارا در شعر طاهره صفارزاده تحلیل کند. یافتههای پژوهش، بیانگر آن است که نماد و سمبل با تجربههای دینی، سیاسی و اجتماعی صفارزاده، پیوندی ناگسستنی دارد و به تبع آن، «رنگها»، «طبیعت» و «اسطورههای دینی و ملی» در شعر وی مفهومی ورای ظاهر را القا می‌کنند و همین امر موجب می‌شود که مخاطب در تعامل با سرودههای وی قرار گرفته، در فهم معنا شریک شود.
طاهر لاوژه
چکیده
متون عرفانی و قصه‌های پریان غالباً در حوزۀ ادبیات تعلیمی و تمثیلی‌اند و نقش نماد در تحلیل کارکرد بلاغی و اندیشگانی این آثار، برجسته است. نمادپردازی علاوه بر آنکه شگردی مؤثر برای ادبیّت‌بخشی به متون ادبی است، ابزاری دقیق برای سنجش محتوایی این آثار نیز محسوب می‌شود و مهم‌ترین و در عین حال مؤثرترین شیوة بیان مباحث متون رمزی است. ...
بیشتر
متون عرفانی و قصه‌های پریان غالباً در حوزۀ ادبیات تعلیمی و تمثیلی‌اند و نقش نماد در تحلیل کارکرد بلاغی و اندیشگانی این آثار، برجسته است. نمادپردازی علاوه بر آنکه شگردی مؤثر برای ادبیّت‌بخشی به متون ادبی است، ابزاری دقیق برای سنجش محتوایی این آثار نیز محسوب می‌شود و مهم‌ترین و در عین حال مؤثرترین شیوة بیان مباحث متون رمزی است. بررسی کارکرد نماد در تحلیل مفاهیم صریح و محتوای پنهان حکایت‌های حدیقه، داستان‌های مثنوی و قصه‌های پریان هدف اصلی این پژوهش است. کیفیت استفاده از شیوه‌های نمادپردازی در جهت استنباط معانیِ این آثار به درک بهتر اهمیت نمادگرایی برای تأویل کلام در داستان‌های عرفانی و قصه‌های پریان منجر می‌شود. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی، اهمیت نماد را در تفسیر و تأویل مفاهیم این آثار بررسی می‌کند. سپس از طریق مقایسه برخی نمونه‌ها، نشان می‌دهد که شناخت ویژگی‌ها و کارکردهای نماد در تحلیل محتوای متون مورد اشاره تا چه اندازه برای کشف لایه‌های مکتوم مضامین آنها مؤثر است. نتیجه این است که استفاده از نماد در متون عرفانی، اغلب برای روشن‌شدنِ مفاهیم باطنی در ذهن خواننده است و حال آنکه در قصه‌های پریان، ابهام‌آفرینی در معنا به قصد بلوغ فکریِ مخاطب، هدف غایی محسوب می‌شود. این آثار با تفسیرهای صحیح خواننده، اصالت و تازگی خود را در خوانش‌های مکرر حفظ می‌کنند و چنین کیفیتی آنها را به متنی باز، با قابلیت تأویل‌های گوناگون تبدیل می‌کند.
بهناز علیمیرزایی؛ میر جلال الدین کزازی؛ علی سرور یعقوبی
چکیده
نظامی، یکی از شاعران توانمند در زمینۀ نمادپردازی است. «هفتپیکر» وی از جمله داستان‌های نمادین و نوآیینی است که در هر گنبد آن می‌توان به رمزی نو و شگرف دست یافت. از این رو، جستار پیش‌رو با هدف دستیابی به پیوند میان اقلیم‌ها، داستان‌ها و اختران این منظومه به رمزگشایی گنبدهای هفت‌گانۀ آن می‌پردازد. برای رسیدن به این منظور، ...
بیشتر
نظامی، یکی از شاعران توانمند در زمینۀ نمادپردازی است. «هفتپیکر» وی از جمله داستان‌های نمادین و نوآیینی است که در هر گنبد آن می‌توان به رمزی نو و شگرف دست یافت. از این رو، جستار پیش‌رو با هدف دستیابی به پیوند میان اقلیم‌ها، داستان‌ها و اختران این منظومه به رمزگشایی گنبدهای هفت‌گانۀ آن می‌پردازد. برای رسیدن به این منظور، ابتدا اقلیمهای هفتگانه از دیدگاه جغرافیدانان برجستهای چون ابوریحان بیرونی و یاقوت حموی بررسی شد، سپس به پیوند اقلیم‌ها و داستان‌های بیان شده با هفت سیاره پرداخته شد. نتایج این پژوهش توصیفی- تحلیلی بیانگر آن است که نظامی با ذهن خلاق خویش و با آگاهی از اسطوره، تاریخ و نماد، نه تنها دیدگاه انسان باستانی را در نگرش به آسمان و تأثیر کواکب بر سرنوشت آنان به تصویر کشد، بلکه توانسته فراتر از آن با بنای هفتگنبد نمادین، قدرت و چیرگی بهرام، قهرمان داستان را در کنار هفت شاهدخت هفت اقلیم به نمایش بگذارد و بدینسان هفت اقلیم جغرافیایی را به هفت کشور نمادین بدل سازد.
امین رحیمی؛ سیّده زهرا موسوی؛ مهرداد مروارید
دوره 18، شماره 62 ، اسفند 1393، ، صفحه 147-173
چکیده
نفسدر عرفان اسلامییکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث به شمار می‌رود. در کتاب‌های عرفانی، یکی از وظایف مهمّ سالک، در اختیار گرفتن زمام نفس دانسته شده است و سالک تا زمانی که گرفتار نفس است، نمی‌تواند به پایه‌های عالی کمال نائل آید. این نفس، خصلت‌های بسیار گوناگونی دارد و در وجود هر کس با توجّه به استعداد او، به گونه‌ای جدید خودنمایی ...
بیشتر
نفسدر عرفان اسلامییکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث به شمار می‌رود. در کتاب‌های عرفانی، یکی از وظایف مهمّ سالک، در اختیار گرفتن زمام نفس دانسته شده است و سالک تا زمانی که گرفتار نفس است، نمی‌تواند به پایه‌های عالی کمال نائل آید. این نفس، خصلت‌های بسیار گوناگونی دارد و در وجود هر کس با توجّه به استعداد او، به گونه‌ای جدید خودنمایی می‌کند. نفس در ادبیّات عرفانی گاهی تجسّم و تجسّد یافته است و بر اساس خصلتی که مورد نظر نویسنده یا شاعر بوده، آن را به شکلی نشان دادهاند. گاهی برای آن صورت حیوانی تصوّر کردهاند و برخی حیوانات را (با توجّه به ویژگیهای آنها) نماد نفس قرار دادهاند. در مقدّمة مقالة حاضر، به تعریف گذرا از دو اصطلاح مهمّ این تحقیق، یعنی نماد و نفسپرداخته شده است و در ادامه، ابتدا جانورانی جستجو شده که شاعران مورد بحث، آنها را به عنوان نماد نفس به کار بردهاند و پس از آن تا حدّ امکان به این امر پرداخته شده است که چرا شاعران مذکور، یک جانور را نماد یکی از خصلت‌های نفس قرار دادهاند. هدف این تحقیق روشن کردن یکی از جنبههای بسیار متنوّع، یعنی تجلّی نفس در ادبیّات فارسی است. در این تحقیق، از روش تحلیل توصیفی بهره برده شده است.
مهناز اکبری
چکیده
گذر زمان تراژیک بوده، هست و خواهد بود. سمبلیسم، مکتبی که در نتیجه‌ی نهضتی ادبی و هنری در اروپا شکل گرفت، می‌کوشد با به‌کارگیری فنون مختلف از جنبره‌ی زمان بگریزد در واقع، شاعر و نویسنده سمبلیست سعی دارد با استفاده از نمادها و سمبل‌ها، خود را از بعد زمان برهاند و انقباض و انبساط زمانی ایجاد کند. آثار مختلف مکتوب و نمایشی به پیروی از ...
بیشتر
گذر زمان تراژیک بوده، هست و خواهد بود. سمبلیسم، مکتبی که در نتیجه‌ی نهضتی ادبی و هنری در اروپا شکل گرفت، می‌کوشد با به‌کارگیری فنون مختلف از جنبره‌ی زمان بگریزد در واقع، شاعر و نویسنده سمبلیست سعی دارد با استفاده از نمادها و سمبل‌ها، خود را از بعد زمان برهاند و انقباض و انبساط زمانی ایجاد کند. آثار مختلف مکتوب و نمایشی به پیروی از این مکتب خلق شده است. آثار عرفانی مانند منطق الطیر عطار، مثنوی معنوی مولانا، آثار سعدی، غزلیات کلاسیک فارسی، رباعیات خیام، آثار صادق هدایت و ... همچنین آثار خارجی مانند رمان «تصویر دوریان گری» اثر اسکار وایلد، «گربه سیاه» نوشته ادگار آلن پو و فیلم «بنجامین باتن» از این دستهاند. بعضی از این آثار در رهایی از چنبرهی زمان موفق بوده اما برخی دیگر قادر به تراژیک زدایی از زمان نبودهاند. به هرحال گذر زمان همچنان هست که هست.
فرزاد قائمی
چکیده
اسب؛ برای خاندان‌های پهلوانی و جنگاوران هندواروپایی از ارزش توتمی دیرپایی برخوردار بوده، به همین دلیل در شاهنامه که اثری حماسی است، پرتکرارترین نمادینه‌ی جانوری را به وجود آورده است که نمادینگی آن را تنها باید در ارتباط با کهن الگوی قهرمان بررسی کرد. این نماد جانوری که در پیوند با آب و دریا (ارتباط با نیروی سرشار زمین و طبیعت) کامل ...
بیشتر
اسب؛ برای خاندان‌های پهلوانی و جنگاوران هندواروپایی از ارزش توتمی دیرپایی برخوردار بوده، به همین دلیل در شاهنامه که اثری حماسی است، پرتکرارترین نمادینه‌ی جانوری را به وجود آورده است که نمادینگی آن را تنها باید در ارتباط با کهن الگوی قهرمان بررسی کرد. این نماد جانوری که در پیوند با آب و دریا (ارتباط با نیروی سرشار زمین و طبیعت) کامل می‌شود، در حقیقت، تجسم قدرت غریزی ناخودآگاه اوست که کهن الگوی قهرمان، با رام کردن آن (مهار غریزهی خود)، مسیر پیکار برای کمال و پیروزی را پشت سر میگذارد. از این دیدگاه نمادینگی اسبهای شاهنمامه در ارتباط با کهن الگوی قهرمان می‌توان به چهار بخش تقسیم کرد:
1- تفسیرهای اساطیری از رام کردن اسب؛ 2- توتم اسب در خاندان‌های پهلوانی؛ 3- شخصیت انسان گونه اسبهای پهلوانان و نقش مکمل آنها در تکوین قهرمان؛ 4- اسبهای نمادینه کنندهی فرّه.
بهمن نزهت
چکیده
عالم عرفان، عالم وحدت و یکرنگی است. صائب با اصل وحدت بخش عرفانی همة پدیده‌های هستی را با همة تناقض‌ها و اضدادش به زیبایی در کنار هم می‌نهد و کیفیت و حالت آن ها را در زندگی روزمرة بشر به صورت زنده و نمادین بیان می‌کند. صائب در اشعار خود با به کارگیری نمادهای عرفانی و واژگان فنی صوفیه، صور خیال شاعرانه و مفاهیم ذهن گرایانة خود را به شکل ...
بیشتر
عالم عرفان، عالم وحدت و یکرنگی است. صائب با اصل وحدت بخش عرفانی همة پدیده‌های هستی را با همة تناقض‌ها و اضدادش به زیبایی در کنار هم می‌نهد و کیفیت و حالت آن ها را در زندگی روزمرة بشر به صورت زنده و نمادین بیان می‌کند. صائب در اشعار خود با به کارگیری نمادهای عرفانی و واژگان فنی صوفیه، صور خیال شاعرانه و مفاهیم ذهن گرایانة خود را به شکل هنری بیان میدارد. در حقیقت موضوع عرفان در شیوة شاعری او اصلی وحدت بخش و زیبایی شناختی دارد و بر بیشتر اشعار او سایه افکنده است. تصور شاعرانه و هنری صائب از واژگان فنی صوفیه، فضاها و زمینههای مناسبی را در غزلهای او فراهم میآورد تا او با این شیوة خاص به خلق معانی و مضامین غیر متعارف و بدیع - که از مختصات ویژة سبک هندی است – بپردازد.
