بررسی متون ادبی
فایزه پایریز زنجانی؛ مهدی ماحوزی؛ ماندانا هاشمی
چکیده
با وجود اندیشه‌های مشترک شاعرانی که در مسیر عرفان گام نهاده‌اند، هر یک از آن‌ها در به تصویر کشیدن تجربیات عارفانه و شناسایی راه‌های سیر و سلوک، سبکی خاص داشته‌اند. علاوه بر ویژگی‌های سبکی یک اثر که در به وجود آمدن اثری متفاوت نقشی تعیین کننده دارد، خصایص روحی و ویژگی-های شخصیّتی خالق اثر نیز بر این امر اثرگذار است. در این مقاله، ...
بیشتر
با وجود اندیشه‌های مشترک شاعرانی که در مسیر عرفان گام نهاده‌اند، هر یک از آن‌ها در به تصویر کشیدن تجربیات عارفانه و شناسایی راه‌های سیر و سلوک، سبکی خاص داشته‌اند. علاوه بر ویژگی‌های سبکی یک اثر که در به وجود آمدن اثری متفاوت نقشی تعیین کننده دارد، خصایص روحی و ویژگی-های شخصیّتی خالق اثر نیز بر این امر اثرگذار است. در این مقاله، شخصیّت عطّار و مولانا براساس نظریة روانشناس مشهور، گوستاو یونگ از بُعد درونگرایی و برونگرایی در مواجهه با دو مقولة وصل و هجر، مورد واکاوی قرار گرفته است. با توجّه به تأثیر محیط دوران کودکی، رخدادها و رویدادهای متفاوت زندگی دو شاعر، تفاوت نگاه و روایت آن‌ها دربارة شخصیّت عاشق که محور اصلی غزلیات عاشقانه است و حالات مربوط به آن و نیز شیوة شاعری و تیپ شخصیّتی دو شاعر، می‌توان چنین اذعان داشت که عطّار، شخصیّت درونگرای احساسی دارد و از هجران، بیشتر از وصال سخن گفته است و مولانا نیز با وجود توصیفات بسیار در باب هجران، وصال را دور از دسترس نمیشمارد و شخصیّت برونگرای احساسی دارد.
محمد مجوزی؛ افسانه نوری
چکیده
در ریخت‌شناسی (Morphology)، تأثیر محتوا بر ساختار و شکل ظاهری آثار و نیز تأثیر ساختمان اثر بر محتوا و مضمون بررسی می‌شود. ساختار هر اثر ارتباط تنگاتنگی با مضمون آن دارد، به طوری که هر مفهوم خاص در قالبی خاص گنجانده می‌شود. خاوران‌نامه، از حماسه‌های دینی کهن شیعه است که موضوع اصلی آن، داستان‌هایی است از سفرها و حملات حضرت علی(ع) به سرزمین ...
بیشتر
در ریخت‌شناسی (Morphology)، تأثیر محتوا بر ساختار و شکل ظاهری آثار و نیز تأثیر ساختمان اثر بر محتوا و مضمون بررسی می‌شود. ساختار هر اثر ارتباط تنگاتنگی با مضمون آن دارد، به طوری که هر مفهوم خاص در قالبی خاص گنجانده می‌شود. خاوران‌نامه، از حماسه‌های دینی کهن شیعه است که موضوع اصلی آن، داستان‌هایی است از سفرها و حملات حضرت علی(ع) به سرزمین خاوران، با همراهی مالک اشتر و ابوالمحجن و جنگ با قباد، پادشاه خاورزمین و امرای دیگری، مانند تهماسپ‌شاه، جنگ با دیو و اژدها و امثال این وقایع حکایت می‌کند. با توجّه به مطابقت ساختار داستان‌های خاوران‌نامه با تعریف خاصّ پراپ از قصة پریان، نگارندگان در این جستار کوشیده‌اند تا به شیوة توصیفی‌ـ تحلیلی الگویی را که ابن‌حسام در سرایش داستان‌هایش به کار برده‌است، مشخّص سازند. همچنین، شباهت‌ها و تفاوت‌های این الگو را با الگوی قصّه‌های پریان مقایسه و تحلیل نمایند. در مطالعة حاضر، ضمن تطبیق ریخت‌شناسی پراپ با ساختار این قصه، به بررسی خویشکاری‌های دینی‌ـ مذهبی آن توجّه شده‌است که مسلماً در طبقه‌بندی پراپ وجود نداشته‌است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مثنوی حماسی‌ـ مذهبی خاوران‌نامه با وجود مذهبی بودن، بسیاری از کارکردهای خاصِّ قصّه‌های پریان را دارد و علاوه بر این، از کارکردهای دیگر که مختص حماسه‌های مذهبی است، از جمله دعوت به دین، پذیرش دعوت، نپذیرفتن دعوت و... برخوردار است.
مصطفی دشتی آهنگر؛ زهرا سلیمانی
چکیده
بررسی داستان و داستان‌واره‌های کهن فارسی، بر پایة روش ساختارگرایانه می‌تواند از منظری کلّی به شناسایی گونه‌های روایت‌پردازی در متون مختلف بینجامد. این نگاه کلّی، امکان مقایسه و تحلیل ساختارهای گوناگون روایات را فراهم می‌آورد و با بررسی متون مختلف از این منظر، می‌توان تحوّلات و سیر تکامل روایت‌پردازی در ادبیّات فارسی را به ...
بیشتر
بررسی داستان و داستان‌واره‌های کهن فارسی، بر پایة روش ساختارگرایانه می‌تواند از منظری کلّی به شناسایی گونه‌های روایت‌پردازی در متون مختلف بینجامد. این نگاه کلّی، امکان مقایسه و تحلیل ساختارهای گوناگون روایات را فراهم می‌آورد و با بررسی متون مختلف از این منظر، می‌توان تحوّلات و سیر تکامل روایت‌پردازی در ادبیّات فارسی را به صورت تاریخی پیگیری کرد. در این مقاله، پیرنگ حکایت‌های مرزبان‌نامه بررسی می‌شود. این بررسی با نگاهی به روش ولادیمیر پراپ و با توجّه به نظریّات فرمالیستها و ساختارگرایان در باب روایت انجام می‌شود. همة حکایت‌های مرزبان‌نامه در دو ساختار کلّی جای میگیرند. همچنین، کارکردهای هر یک از این دو الگو نیز مورد بررسی قرار گرفتهاند. در الگوی اوّل کارکردهای آزمون، یاری و توفیق (یا نبودِ توفیق) و در الگوی دوم کارکردهای ادّعا، آزمون، یاری، اثبات (یا نفی) وجود دارند. به نظر میرسد در پیرنگ داستان‌های این متن، علاوه بر توالی و علّیّت، عنصر دیگری وجود دارد که باور نامیده شده است.
رضا ستاری؛ حجّت صفّار حیدری؛ منیره محرابی کالی
دوره 19، شماره 64 ، شهریور 1394، ، صفحه 83-109
چکیده
همواره روشنفکران و متفکّران مکاتب مختلف به قصد ترسیم سیمای انسان کامل، مؤلّفه‌هایی را ارائه کرده‌اند. آبراهام مزلو از پایه‌گذاران روانشناسی انسان‌گرا، برای انسان کامل مورد نظر خود کـه از آن به فرد خـودشـکوفا تعبیر می‌کند، ویژگی‌هایی را عرضـه می‌کند که طبق دیدگاه وی، در مـورد بیشتر افراد موفّق مصداق دارد. رسـتم یکی از موفّق‌ترین ...
بیشتر
همواره روشنفکران و متفکّران مکاتب مختلف به قصد ترسیم سیمای انسان کامل، مؤلّفه‌هایی را ارائه کرده‌اند. آبراهام مزلو از پایه‌گذاران روانشناسی انسان‌گرا، برای انسان کامل مورد نظر خود کـه از آن به فرد خـودشـکوفا تعبیر می‌کند، ویژگی‌هایی را عرضـه می‌کند که طبق دیدگاه وی، در مـورد بیشتر افراد موفّق مصداق دارد. رسـتم یکی از موفّق‌ترین و کـامیابترین شخصیّت‌های شاهنامه است و عناصر اصلی ویژة افراد خودشکوفای مزلو دراندیشهها، رفتار و گفتار وی قابل بازیابی است. این مقاله، در آغاز «آبراهام مزلو»، نظریّة خودشکوفایی و عناصر آن را معرّفی می‌کند و آنگاهدر قسمت اصلی مقاله، به توصیف و تحلیل شخصیّت رستم (با تکیه بر داستان رستم و اسفندیار) مطابق با الگوهای معرّفی شده می‌پردازد. در واقع، این پژوهش رستم را به عنوان الگوی ایرانی برای نظریّة مزلو معرفی می‌کند که به نمونههایی از داستان رستم و اسفندیار مستند شده است. به نظر میرسد که فردوسی در طرح این داستان که در واقع، آخرین حضور جدّی رستم در صحنه است، خواسته تا برتری جسمی، روحی، شخصیّتی و معنوی رستم را به نمایش بگذارد.
زینب نوروزی؛ علیرضا اسلام؛ سیّد علیرضا جعفری
دوره 18، شماره 60 ، شهریور 1393، ، صفحه 144-173
چکیده
چکیده
جامعه‌شناسی رمان زمینة نقد و بررسی جامعه‌شناسانة بسیاری از آثار ادبی را که قابلیّت این گونه نقد را دارند،فراهم کرده است. این شاخه از جامعه‌شناسی ادبیّات، رمان را مادّة مطالعات خود قرار داده تا بتواند پیوند جامعه و ادبیّات و تأثیرهای متقابل این دو را نشان دهد و از این راه، به حقایق اجتماعی پیدا و پنهان جامعه و همخوانی آن با ...
بیشتر
چکیده
جامعه‌شناسی رمان زمینة نقد و بررسی جامعه‌شناسانة بسیاری از آثار ادبی را که قابلیّت این گونه نقد را دارند،فراهم کرده است. این شاخه از جامعه‌شناسی ادبیّات، رمان را مادّة مطالعات خود قرار داده تا بتواند پیوند جامعه و ادبیّات و تأثیرهای متقابل این دو را نشان دهد و از این راه، به حقایق اجتماعی پیدا و پنهان جامعه و همخوانی آن با ساختار اثر ادبی بپردازد.اهمیّت و جایگاه شخصیّت در رمان و اجتماع، تحلیل جامعه‌شناختی شخصیّت‌ها را در حوزةجامعه‌شناسی رمان اقتضا می‌کند.آثار خالد حسینی از این لحاظ که او نویسنده‌ای است واقع‌گرا، قابلیّت نقد و بررسی جامعه‌شناسانه را دارد. او در رمانه‌ایش به وقایع و حقایق جامعة افغانستان پرداخته است و با طرح موضوع‌هایی مانند نژاد، قومیّت، جنگ و مهاجرت، سعی در آسیب‌شناسی مشکلات و معضلات اجتماعی و نقد آن داشته است. نویسنده در سیر حوادث تاریخی و تحوّلات اجتماعی رمان بادبادک‌باز به موضوع‌هایی می‌پردازد که جامعة افغانستان از آن رنج می‌برد. نگارنده در این پژوهش می‌کوشد با استفاده از چند عامل مهم که در شکل‌گیری شخصیّت در فضای جامعه و رمان مؤثّرند، با تحلیل جامعه‌شناختی شخصیّت‌های رمان بادبادک‌باز، موضوعات اجتماعی مطرح شده را ریشه‌یابی کند و تأثیر عوامل جامعه‌شناختی را در شکل‌گیریشخصیّت‌ها و شخصیّت‌پردازی نشان دهد.عوامل تأثیرگذار اجتماعی در شخصیّت‌پردازی مورد استفاده در این مقاله عبارتند از: تحوّلات اجتماعی و حوادث تاریخی، نقش شخصیّت در جامعه،رویارویی شخصیّت با دیگران، عوامل بازدارندةشخصیّت در اجتماع، بُعد درونی و بُعد اجتماعی شخصیّت.
