بررسی بازتاب کودتای 28 مرداد 1332 در آثار داستانی ابراهیم گلستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

کودتای 28 مرداد 1332 یکی از سه حادثۀ مهم سیاسی و تأثیرگذار یکصد سال اخیر تاریخ معاصر ایران است. انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی، دو حادثۀ دیگر این قرن به‌شمار می‌روند. این واقعه علاوه بر بازتاب گسترده به‌صورت صریح و پوشیده در ادبیات داستانی، در شکل‌گیری جریان سمبولیسم ادبی تأثیر داشته است. بسیاری از نویسندگان روشنفکر و مبارز به‌دلیل فشار و اختناق حاکم بر جامعه، با زبان و بیانی رمزی و تمثیلی در نقد مسائل اجتماعی- سیاسی کوشیدند و مسائلی همچون شکست جنبش ملی، روحیۀ یأس و ناامیدی، استقرار استبداد داخلی و نفوذ مجدّد استعمار در مرکز توجه آنان قرار گرفت. در پژوهش‌های ادبی، انعکاس و به‌ویژه نتایج حادثه کودتا در داستان‌نویسی معاصر کاویده نشده است. در این پژوهش، نحوۀ انعکاس کودتا در آثار داستانی ابراهیم گلستان به‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی بررسی شده است. نتیجۀ بررسی‌ها نشان می‌دهد که انعکاس این رویداد در داستان‌های ابراهیم گلستان بیشتر در حوزۀ درونمایه، شخصیت و فضاسازی است. ‌درونمایه‌هایی مانند عدم اتّحاد و همدلی در میان آدمها، دخالت بیگانگان در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی و اعتراض به جوّ اختناق‌زده و ناامن جامعه، روحیۀ یأس و ناامیدی و شکست و تردید و پوچی در شخصیت‌های داستانی و توصیف فضای استبدادی و تیرۀ جامعه، بازتاب کودتا را در داستان‌های گلستان نشان می‌دهد. گلستان در این داستان‌ها به‌صورت غیر مستقیم و با استفاده از نماد و تمثیل، انتقاد خود را نسبت به اوضاع جامعه بیان کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

On the Reflection of the 1953 Iranian Coup D’état in Ebrahim Golestan’s Fictions

نویسنده [English]

  • saeid bigdeli
چکیده [English]

The 1953 Iranian coup d’état is one of the significant and influential political events in the past century. Constitutional and Islamic Revolutions are two other important events in this century. In addition to the widespread reflection of the said coup d’état in fictions, it also affected the formation of literary symbolism movement. Due to the heavy political pressure in the society, many intellectual writers fighting for democracy used a coded and symbolic language to criticize the sociopolitical issues in Iran. They focused on issues such as failure of National Movement, hopelessness of people, domestic hegemony and influence of colonization in Iran. The reflection of the 1953 coup d’état in contemporary fictions has not been investigated in literary researches. Therefore, this paper aims at a descriptive-analytic discussion of how the coup d’état is reflected in the works by Ebrahim Golestan. The result shows that the said event is reflected mostly in themes, characters and settings of Golestan’s fictions. Themes such as lack of unity among people, intrusion of foreigners in political and cultural arenas, objection to the pressurized and unsecure atmosphere in the society, and hopelessness, failure, suspicion and emptiness of fictional characters and description of a hegemonic and dark setting are all reflection of the 1953 coup d’état in Golestan’s works. By resorting to symbols, Golestan indirectly criticizes the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • literary criticism
  • contemporary fiction
  • 1953 coup d’état
  • fictions by Ebrahim Golestan