تحلیل روانشناختی تیپ شخصیّتی «پادشاه» در داستان پادشاه و کنیزک مثنوی بر مبنای الگوی اناگرام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

اناگرام یکی از الگوهای مهم شناخت شخصیّت در روانشناسی نوین است که با به‌کارگیری آن می‌توان نوع تیپ شخصیّتی هر فرد را از میان تیپ‌های نه‌گانه بازشناخت. مولوی در مثنوی همانند یک هنرمند سترگ به خلق شخصیّت‌ها پرداخته‌است و همچون روانشناسی چیره‌دست از لایه‌های درونی شخصیّت‌های داستان‌های خود آگاه است. یکی از داستان‌های مهم و برجستة ادبی ـ تعلیمی در مجموعة حکایت‌های دویست‌و‌چندگانة مثنوی، داستان «پادشاه و کنیزک» است که پادشاه نقش اوّل یا شخصیّت اصلی این داستان را اجرا می‌کند. مولوی با شیوه‌های مختلفی که در شخصیّت‌پردازی به‌کار برده، مسیر شناخت نوع شخصیّت پادشاه را بر اساس الگوی اناگرام هموار ساخته‌است. فضای کلی داستان، گفتار، اعمال، رفتار و ارتباط پادشاه با شخصیّت‌های دیگر و نیز جایگاه فردی و اجتماعی او، زمینة این نوع بررسی و تحلیل را فراهم کرده‌است. این جستار به شیوة تحلیلی ـ توصیفی بر آن است تا ویژگی‌های شخصیّتی پادشاه را بر اساس تیپ هشتم الگوی اناگرام که همان تیپ «حاکم، رئیس و کنترل‌گر» (Challenger) است، با استناد به محتوای داستان پادشاه و کنیزک بررسی و تحلیل کند و یافته‌ها را به‌صورت شکل و جدول ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Psychological Analysis of the Personality Type of King in Masnavi’s Story of ‘King and Maid’ Based on the Model of Enneagram

نویسندگان [English]

  • Bita Rezaei 1
  • Mostafa Gorji 2
  • Fatemeh Koupa 2
  • Mehdi Sharifian 3
1 PhD Student of Persian Language and Literature at Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Professor of Persian Language and Literature at Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Professor of Persian Language and Literature at BuAli Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

Enneagram is one of the important patterns for character recognition in modern psychology that can be used for the recognition of a person’s personality type from among the nine possible personality types. Rumi, in his Masnavi, has masterfully created characters like a great artist and is aware of the hidden layers of his created characters like a great psychologist. Among a collection of more than two hundred stories in Masnavi, "The King and the Maid" is the one of the prominent literary-didactic ones where a king runs the first role. Rumi has applied different approaches for characterization that has made possible the recognition of the king’s personality type based on the Enneagram pattern. The overall atmosphere of the story, sayings, actions, behaviors and the king’s communication with other characters and his personal and social place has made possible this type of study and analysis. This study which had a descriptive-analytic research design aimed at analyzing the king’s personality type based on the eighth personality type (Boss and ruler) on the Enneagram pattern

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enneagram
  • Personality types
  • Type ruler
  • Story of Masnavi's King and Maid
آدلر، آلفرد. (1379). شناخت طبیعت انسان از دیدگاه روانشناسی. ترجمه از آلمانی به انگلیسی از وی بران ولف. ترجمة طاهره جواهرساز. تهران: رشد.
آهنگر، کتایون. (1385). مهارت‌های تیپ‌شناسی (آشنایی با شخصیّت‌های مختلف). ج 1. مشهد: شهیدی‌پور.
پارسا، سیّداحمد و اقبال مرادی. (1392). «تیپ‌شناسی شخصیّت‌های داستانی صادق هدایت با تأکید بر طبقه‌بندی انیه‌گرام». فصلنامة تخصصی مطالعات داستانی. س1. ش 3. صص 5ـ22.
پالمر، هلن. (1389). اناگرام (شخصیت‌شناسی) در محیط کار و زندگی. ترجمة احسان الوندی. تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
پیرسون، کارول و هیو کی‌مار. (1392). زندگی برازندة من. ترجمة کاوه نیری. تهران: بنیاد فرهنگ و زندگی.
تیگر، پل‌دی و باربارا بارون. (1393). هنر شناخت مردم. ترجمة محمد گذرآبادی. تهران: هرمس.
دانیلز، دیوید ال. و ویرجینیا پرایس. (1393). شخصیت‌شناسی (انیاگرام). ترجمة نیما سیّدمحمدی. تهران: ارسباران.
ریسو، دان ریچارد و راس هادسون. (1391). اینیاگرام؛ دریچه‌ای به فراسوی شخصیّت.ترجمة وجیه اللخ گلنواز و مسعود حسن چاری. تهران: کتاب ارجمند.
سررشته‌داری، مهدی. (1394). انیگرام؛ تیپشناسی نُه‌گانه شخصیّت‌ها. تهران: مهراندیش.
گرجی، مصطفی و حسینعلی قبادی. (1386). «تحلیل داستان پادشاه و کنیزک بر مبنای شیوة تداعی آزاد و گفتگوی سقراطی».فصلنامة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. س 58. ش 183. صص 177ـ192.
گلاسر، ویلیام. (1998م.). روانشناسی نوین آزادی شخصی. ترجمة مهرداد فیروزبخت. تهران: رسا.
مورفی، ژوزف. (1385). کاربرد هوش و فکر: پژوهشی در قلمرو خلاقیت ذهن ـ رابطة نظام دنیای درون و نیروی آسمانی ـ تأثیر تلقین در ایجاد اعتماد به نفس. ترجمة هوشیار رزم‌آزما. تهران: سپنج ـ نوبخت.
مولوی، جلال‌الدین مولوی. (1379). شرح جامع مثنوی معنوی.کریم زمانی. ج 1.تهران: سروش.
میرصادقی، جمال. (1376). عناصر داستان. تهران: سخن.
وایس، لی‌لی. (1382). کاربرد تحلیل رؤیا در روان درمانی. ترجمة علی صاحبی، منطور حکیم جوادی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
هدفیلد، ژ.آ. (1995م.). روانشناسی و اخلاق. ترجمة علی پریور. چ 3. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یونسی، ابراهیم. (1382). هنر داستان‌نویسی. تهران: نگاه.
Wright, Chris M.A. (1997). ENNEAGRAM Understanding Each Other’s World. Being Responsive to the Other’s Core Needs. Virginia, Pp.1-28.