کارکردهای روایی گفتگو در حکایت‌های بوستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شهرکرد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

در بررسی حکایات کهن فارسی، گفتگو معمولاً به‌عنوان عنصری داستانی در کنار دیگر عناصر مورد توجّه قرار می‌گیرد، در حالی که نقشی ساختاری و روایی نیز برای آن می‌توان در نظر گرفت. بوستان سعدی از متونی است که بیش از دیگران کارکردهای روایی گفتگو را به نمایش گذاشته است. هدف مقالة حاضر نیز بررسی این کارکردها و تبیین رابطة آن‌ها با اهداف تعلیمی بوستان است. مهم‌ترین نقش‌های روایی گفتگو در بوستان عبارتند از: پیشبرد، بسط و تکمیل خط داستانی، تقویت روابط سببی، برجسته کردن تقابل‌ها، وارد کردن حکایات درونه‌ای، کارکرد تفسیری و کارکرد زیباشناختی. بسامد بالای گفتگوهای داستانی بوستان را می‌توان نتیجة اهداف تعلیمی آن دانست. این اهداف، سعدی را به استفاده از سخن گفتن مستقیم از سوی خود یا شخصیّت‌ها واداشته است. اهمیّت گفتگو در این زمینة تعلیمی موجب شده تا بار روایی حکایات بیش از کنش‌ها، توصیفات و روایتگری مستقیم راوی، بر دوش گفتگوها باشد. بنابراین، در بوستان، بسیاری از تغییرات روایی، نتیجه‌گیری‌ها، تصریح بر دلایل انجام کنش‌ها، گسترش خط داستان، تکمیل پیرفت‌های روایی و... به‌ جای بهره‌گیری از روایتگری راوی یا کنشگری شخصیّت‌ها، تنها با استفاده از یک گفتگو ارائه شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Narrative Functions of Dialog in Sa'di's Bustan

نویسندگان [English]

  • Alireza Mohammadi Kalesar 1
  • Azam Abdali 2
1 Assistant Professor at University of Shahr-e Kord
2
چکیده [English]

Dialogue is usually attended to as an element of fiction along with other elements, while its structural and narrative functions can also be considered. Sa’di's Bustan is among the texts which has presented these narrative functions more than other Persian texts. This paper was an attempt to investigate the relationship between the narrative functions of dialogues in Bustan and its didactic aims. The most important narrative functions of Bustan are movement, extension, and completion of story-line, consolidation of casual relationships, highlighting the oppositions, importing the embedded narratives, interpretative function and aesthetic function. The high frequency of dialogues in Bustan can be due to its didactic aims. These aims compel Sa’di to use a direct expression by narrator or characters. Because of the importance of dialogue in this didactic context, the narrative aspects of these anecdotes are the results of dialogues rather than the actions and direct description and narration of narrator. Hence, in Bustan, most of the narrative changes, conclusions, explanation of casual relationships, extension of story-line, completion of narrative sequences and etc. have been presented by dialogue rather than narrator’s narration and actors' behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Didactic stories
  • Bustan
  • Structure
  • Dialogue
  • Function

مراجع

اسداللّهی تجرق، الله‌شکر. (1379). «رمان نو، دیالوگ نو». مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی تبریز. ش 174. صص 1ـ34.
اسکولز، رابرت. (1377). عناصر داستان. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
باختین، میخاییل. (1387). تخیّل مکالمه‌ای؛ جستارهایی دربارة رمان. ترجمة رویا پورآذر. تهران: نشر نی.
بارت، رولان. (1392). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها. ترجمة محمّد راغب. تهران: فرهنگ صبا.
بامشکی، سمیرا. (1393). روایت‌شناسی داستان‌های مثنوی. تهران: هرمس.
بامشکی، سمیرا و زحمت‌کش، نسیم. (1393). «کارکردهای داستان درونه‌ای». مجلّة ادب‌پژوهی. ش 29. صص 9ـ41.
بیشاپ، لئونارد. (1383). درس‌هایی دربارة داستان‌نویسی. ترجمة محسن سلیمانی. تهران: سورة مهر.
بی‌نیاز، فتح‌الله. (1394). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز.
پرینس، جرالد. (1391). روایت‌شناسی؛ شکل و کارکرد روایت. ترجمة محمّد شهبا. تهران: مینوی خرد.
تودوروف، تزوتان. (1388). بوطیقای نثر؛ پژوهش‌های نو دربارة حکایت. ترجمة انوشیروان گنجی‌پور. تهران: نشر آگه.
توکّلی، حمیدرضا. (1389). از اشارت‌های دریا؛ بوطیقای روایت در مثنوی. تهران: مروارید.
تولان، مایکل. (1386). روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی ـ انتقادی. ترجمة سیّده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
دادخواه، حسن و جمشیدی، لیلا. (1386). «بررسی تطبیقی عنصر گفتگو در مقالات حریری و حمیدی». مجلّة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ش 51. صص 125ـ 144.
ریمون کنان، شلمیت. (1387). روایت داستان: بوطیقای معاصر. ترجمة ابوالفضل حرّی. تهران: نیلوفر.
زرقانی، سیّد مهدی. (1388). «طرحی برای طبقه‌بندی انواع ادبی در دورة کلاسیک». فصلنامة پژوهش‌های ادبی. ش 24. صص 81ـ106.
سعدی، مصلح‌الدّین. (1390). بوستان سعدی. از روی نسخة تصحیح شدة محمّدعلی فروغی. تهران: آشیان.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم. (1377). حدیقة‌الحقیقة و شریعةالطریقة. تصحیح و تحشیة محمّدتقی مدرّس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سیگر، لیندا. (1394). خلق شخصیّت‌های ماندگار. ترجمة عبّاس اکبری. تهران: امیرکبیر.
طغیانی، اسحاق و نجفی، زهره. (1387). «جایگاه سه عنصر گفتگو، کنش و پیرنگ در ساختار حکایت‌های حدیقه». فصلنامة پژوهش‌های ادبی. ش 22. صص 101ـ118.
غلام،‌ محمّد. (1382). «شگردهای داستان‌پردازی بوستان». نشریّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 189. صص 17ـ38.
فرّخ‌نیا، مهین‌دخت. (1389). «ساختار داستانی حکایت‌ها در حدیقة سنایی». فصلنامة کاوش‌نامه. ش 21. صص 39ـ60.
فورستر، ادوارد مورگان. (1384). جنبه‌های رمان. ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.
کالر، جاناتان. (1388). بوطیقای ساختارگرا. ترجمة فرزان سجودی. تهران: مینوی خرد.
کنی، ویلیام پاتریک. (1380). چگونه ادبیّات داستانی را تحلیل کنیم. تهران: زیبا.
لوته، یاکوب. (1388). مقدّمه‌ای بر روایت در ادبیّات و سینما. ترجمة امید نیک‌فرجام. تهران: مینوی خرد.
محمّدی کلّه سر، علیرضا. (1392). «روایت‌شناسی تمثیل داستانی». الهیّات هنر. ش 1. صص 4ـ27.
مستور، مصطفی. (1387). مبانی داستان کوتاه. تهران: مرکز.
میرصادقی، جمال. (1364). عناصر داستان. تهران: شفا.
یاکوبسن، رومن. (1388). «زبان‌شناسی و شعرشناسی».ساختگرایی، پساساختگرایی و مطالعات ادبی. ترجمة کورش صفوی. به کوشش فرزان سجودی. تهران: سورة مهر.
یونسی، ابراهیم. (1382). هنر داستان نویسی. تهران: نگاه.
Adams, Jon-K. (1989). “Causality and Narrative”. Journal of Literary Semantics, Vol. 18. No. 3. Pp. 149-162.
Chatman, Seymour. (1978). Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film. London: Cornell University.
Grishakova, Marina. (2011). “Narrative Causality Denaturalized”. Unnatural Narratives - Unnatural Narratology. Ed. Jan Alber & Rüdiger Heinze. Berlin/ Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, Gottingen. Pp. 127-143.
 
متن پژوهی ادبی
دوره 20، شماره 70
اسفند 1395
صفحه 47-71

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار