بررسی عشق در دنیای حماسه با نگاهی به شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

2 استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

با آنکه حماسه‌ها، از جمله شاهنامه، دنیای جنگ و نبرد هستند، امّا در آنها از عواطف و احساسات فردی نیز می‌توان نشان یافت. از این رو، هرچند حجم داستان‌های عاشقانة شاهنامة فردوسی در مقایسه با حجم کلّ آن اندک است، امّا اگر حماسة بزرگ ملّی ایران از این تعداد داستان عاشقانه خالی می‌بود، گویی کمال فعلی خود را نمی‌داشت. فردوسی که در شاهنامه به عواطف مختلف انسان از جمله خشم، شادی، اندوه و... پرداخته، به عشق هم که از کهن‌ترین عواطف انسان و «درد همیشگی» وی است، توجّه داشته است. مقالة حاضر می‌کوشد با بررسی مهم‌ترین داستان‌ها و ماجراهای عاشقانة شاهنامه، ویژگی‌های کلّی عشق در دنیای حماسه و عوامل مختلف اجتماعی و فرهنگی آن را بررسی و تبیین نماید. بدین ترتیب، ابتدا به ذکر تفاوت‌ها و شباهت‌های عشق در دورة حماسی با دورة تاریخی پرداخته و عوامل گوناگون مانند ژانر حماسی، زمان و... را که در شکل‌دهی نوع خاصّی از عشق در شاهنامه مؤثّر بوده‌اند، بیان می‌کند و در ادامه، سه مورد از مهم‌ترین ویژگی‌های عشق در داستان‌های عاشقانة شاهنامه بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Love in the World of Epic: A case of Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Hossein Hasan Rezaie 1
  • Abdolreza Seif 2
چکیده [English]

Epics like Shahnameh are the world of battle and war; however, they also reflects feelings and sentiment. Although the love stories are really marginal and fill little space of the volume, it has greatly contributed to its perfection. If the great national battle of Iran was emptied from these love stories, it wouldn't have this degree of acceptability. Ferdowsi has paid attention to different human feelings like anger, happiness, and sorrow in his work. He has also paid a special attention to love as one of the oldest human feelings and his everlasting pain. The present paper aims at investigating and discussing the issue of love in the world of epic through the analysis of the most important stories and love events in Shahnameh. More clearly, the general characteristics of love in in the world of epic and its different social and cultural factors will be the focus of this study. To do so, first, the differences between and the similarities of love in the epic and historic eras of Shahnameh are analyzed with a focus on the genre of epic, time etc. which have been so effective in the formation of a special kind of love. Next, three characteristics of love in epic stories are presented and analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • love
  • Epic. Historical period
  • Audio love
  • Aimful love
  • Priority of Adoration in Women
آلندی، رنه. (1378)، عشق. ترجمة جلال ستّاری. چ 2. تهران: توس.
ادوارد، خوان و لو، سر. (1389). فرهنگ نمادها. 2 ج. چ 1. تهران: انتشارات دوستان.
اسعد گرگانی، فخرالدّین. (1389). ویس و رامین. با مقدّمه، تصحیح و تحشیة محمّد روشن. چ 4. تهران: صدای معاصر.
اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1393). «تفاوت عشق در شاهنامه و سایر منظومه‌های فارسی». روزنامة اطّلاعات. دوشنبه، 17 آذر 1393.
برونو، فرانک. (1370). فرهنگ توصیفی اصطلاحات روانشناسی. ترجمة فرزانه طاهری. چ 1. تهران: طرح نو.
بنانی، امین. (1370). «از ویس و رامین تا خسرو و شیرین». فصلنامةایرانشناسی. س 3. ش 4 (پیاپی 12). صص 708ـ713.
تریدن، اندره. (1331). پسیک آنالیر و عشق. ترجمة مهدی غروی. تهران: چاپخانة خرّمی.
جامی، نورالدّین عبدالرّحمن. (1337). هفت اورنگ. تصحیح مرتضی مدرّس گیلانی. تهران: کتابفروشی سعدی.
حافظ، شمس‌الدّین محمّد. (1387). دیوان حافظ. چ 5. تصحیح غنی‌ـ قزوینی. تهران: ققنوس.
حکیمیان، ابوالفتوح. (1354). «نیش و نوش عشق در شاهنامه». ماهنامة هنر و مردم. س 14. ش 153 و 154. صص 59ـ68.
خالقی مطلق، جلال. (1372). گل‌رنج‌های کهن (برگزیدة مقالات در مورد شاهنامه). چ 1. تهران: نشر مرکز.
ــــــــــــــــــــــ . (1369). «بیژن و منیژه و ویس و رامین». فصلنامة ایرانشناسی. س2. ش 2 (پیاپی 6). صص 273ـ298.
دورانت، ویل. (1377). لذّات فلسفه. ترجمة عبّاس زریاب خویی. چ 11. تهران: علمی و فرهنگی.
ستّاری، جلال. (1388). اسطورة عشق و عاشقی در چند عشقنامة فارسی. چ 1. تهران: نشر میترا.
ــــــــــــــــ . (1379). پیوند عشق میان شرق و غرب. چ 2. اصفهان: نشر فردا.
شمیسا، سیروس. (1373). سیر غزل در شعر فارسی. چ 4. تهران: فردوس.
شوپنهاور، آرتور. (1386). جهان و تأمّلات فیلسوف. ترجمة رضا ولی‌یاری. چ 1. تهران: نشر مرکز.
فردوسی، ابوالقاسم. (1376). شاهنامه. چ 1. به کوشش جلال خالقی مطلق. 8 ج. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).
کریمی حکّاک، احمد. (1383). الف. «اسطرلاب اسرار خدا: عشق در ادب کلاسیک فارسی». سمینار «انسان وعشق». لُس‌آنجلس: هتل مریات.
مارسل فرانسوی. (بی‌تا). تاریخ عشق. ترجمة اسدالله اشتری. بی‌جا: ح. دانشسار.
محجوب، محمّدجعفر. (1371). «نظری به سیر عشق در داستان ویس و رامین». فصلنامه ایرانشناسی. س 4. ش 3. (پیاپی 15). پاییز: صص 469ـ511.
مدی، ارژنگ. (1371). عشق در ادب فارسی. چ 1. تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
مولوی، جلال‌الدّین محمّد. (2535). دیوان کبیر (کلّیّات شمس). چ 2. تصحیح و حواشی بدیع‌الزّمان فروزانفر. 10 ج (5 مجلّد). تهران: امیرکبیر.
یاسمی، رشید. (1313). «عشق و مناعت در شاهنامه». ماهنامة مهر. س 2. ش 5 (پیاپی 17 و 18). صص 523ـ528.
یوسفی، غلامحسین. (1372). برگ‌هایی درآغوش باد. 2 ج. چ 2. تهران: انتشارات علمی.