بررسی و تحلیل کاربرد آیات و احادیث در شرح شطحیّاتروزبهان‌بقلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه علوم انسانی تهران

2 استادیار مرکز آموزش عالی اقلید

چکیده

استفاده از آیات قرآن و احادیث نبوی در متون منثور پس از اسلام امری رایج بود که به منظور حفظ کلام الهی و نبوی، همچنین آرایش و تزیین متن به شیوه‌های گوناگون به کار می‌رفت. کاربرد آیات و احادیث، اساس و شالودة متون عرفانی را تشکیل می‌دهد که در نثرهای ساده و فنّی این دسته از متون به صورت گسترده به کار رفته است. کتاب شرح شطحیّات اثر روزبهان بقلی از جمله متون منثور عرفانی به نثر فنّی (قرن ششم) است که در آن بیش از هزار بار آیات قرآن و احادیث نبوی به شیوه‌های مختلف به کار رفته است. در این مقاله کوشش شده است با مطالعة دقیق و کامل کتاب شرح شطحیّات، ابتدا، آماری جامع از تعداد آیات و احادیث به کار رفته در متن ارائه شود و پس از نشان دادن موارد پرکاربرد، از سه دیدگاه دستور، بیان و معانی به بررسی و تحلیل کاربرد انواع آیات و احادیث کتاب پرداخته شود. در بخش دستور، نقش‌های دستوری آیات و احادیث اعمّ از فاعلی، مفعولی، اضافی و...، نیز نحوة قرار گرفتن آن‌ها در جمله بررسی شده است. در بخش بیان، اضافه‌های تشبیهی ساخته شده با آیات و احادیث، تصاویر شاعرانه حاصل از آن‌ها، انگیزه و اهداف روزبهان از ساختن این گونه تصاویر تحلیل و بررسی شده است. در قسمت معانی نیز بر اساس دیدگاه حسین خطیبی به بررسی اغراض ثانوی کاربرد آیات و احادیث در جمله پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation into and Analysis of the Applications of the Qur'an Verses and Hadiths in Sharh-e Shatahiat of Ruzbahan Baqli

نویسندگان [English]

  • taghi purnamdarian 1
  • Elham Rastad 2
چکیده [English]

Using the Qur'an verses and the hadiths by the Prophet in the prose texts was a common practice after Islam. This was done to maintain the words of God and the Prophet. In addition, the texts were adorned and arranged in numerous manners. Using Quran verses and hadiths accounts for the fundamental basis of mystical texts. These have been frequently used in simple and technical prose of this type of texts. The book Sharh-e Shatahiat by Ruzbahan Baqli is among the mystic prose texts written in technical prose (12th century AD), in which Quran verses and hadiths have been used more than 1,000 times in numerous ways. After a thorough and precise study of the book Sharh-e Shatahiat, this article attempts to first provide comprehensive statistics on the number of verses and hadiths used in the text, and then after showing the highly used cases, it investigates and analyzes the applications of the numerous verses and hadiths from the three viewpoints of grammar, expression, and meaning. In the grammar part, grammatical roles of the verses and hadiths, including subject, object, etc. as well as the way they are arranged in the sentence are studied. In the expression part, metaphors made of the verses and hadiths, the poetic images resulting from them, and the motivation and purpose of Ruzbahan about his creation of these images are analyzed and investigated. In the semantic part, the secondary purpose of the applications of verses and hadiths are explored on the basis of the viewpoints by Hossein Khatibi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • verses and hadiths
  • Sharh-e Shatahiat
  • Ruzbahan Baqli
  • adaptation and the ways verses and hadiths are used in the