نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
داستان جنگ فارسی یکی از جریان‌های مهم در ادبیات معاصر فارسی است. یکی از موتیف‌های موجود در این آثار اشاره به جنبه‌هایی از گفتمان ناسیونالیسم ایرانی و عربی است. در پژوهش پیش‌رو، به مطالعۀ جنبه‌های مختلفِ این موتیف پرداخته می‌شود. در این پژوهش، به بررسی جنبه‌های ایدئوژیک بازنماییِ راویانِ آثارِ داستانی جنگ ایران و عراق در ارتباط با ناسیونالیست‌های ایرانی (شامل سو‌ژهای گفتمان پهلوی) و عرب (شامل سوژه‌های گفتمان بعث) پرداخته می‌شود. بدین‌منظور، مفصل‌بندی ناسیونالیسم یا تخطئۀ آن در پیکره‌ای شامل سی هزار صفحه از آثار داستانی جنگ (شامل آثاری که تحت‌عنوان «داستان دفاع مقدس» طبقه‌بندی می‌شوند و آثاری که رویکردی متفاوت دارند) در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی، به‌صورت کیفی، بررسی می‌شود. بررسی این آثار، پیوندِ هویتِ مشارکان گفتمان (شامل تولیدکننده و مصرف‌کننده) و شیوۀ بازنمایی و تفسیر آنان را روشن می‌کند. بررسی این آثار نشان می‌دهد که عمدتاً آثارِ نویسندگان متشرع و انقلابیْ ناسیونالیسم ایرانی و عربی را تخطئه می‌کنند؛ ایجاد تقابل اسلامی/ ایرانی و ترجیح سویۀ اسلامی، مخالفت با تجددگرایی و غرب‌گرایی در ناسیونالیسم ایرانی (و خرده‌گفتمان پهلوی) از جنبه‌های مهم تخطئۀ این گفتمان است. در بعضی دیگر از آثار که نویسندگان هویتی اسلامی ـ ایرانی دارند و تقابلی میان هویت ایرانی و اسلامی ایجاد نمی‌کنند خرده‌گفتمان پهلوی که نمایندۀ ناسیونالیسم ایرانی بیشینه است در چارچوب ناسیونالیسم میانه و کمینه تخطئه می‌شود؛ در مواردی در آثار این دسته جنبه‌هایی از ناسیونالیسم بیشینه مفصل‌بندی می‌شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Iranian and Arab nationalism in Persian stories of the Iran-Iraq war
نویسندگان [English]
- Mohammadmehdi Zamani 1
- Somayeh Aghabababei 2
1 Persian Language and Literature, Persian Literature and Foreign Languages Faculty, Allame Tabatabayi University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The Persian war story is one of the important trends in contemporary Persian literature. One of the motifs in these works refers to aspects of the discourse of Iranian and Arab nationalism. In the upcoming research, various aspects of this motif will be studied. In this research, the ideological aspects of the representation of the narrators of the fictional works of the Iran-Iraq war in relation to the Iranian (including the subjects of the Pahlavi discourse) and the Arabs (including the subjects of the Baath discourse) are investigated. For this purpose, the articulation of nationalism or its error in a body of thirty thousand pages of fictional works of war (including works that are classified as "sacred defense stories" and works that have a different approach) is examined qualitatively in the framework of critical discourse analysis. Examining these works clarifies the link between the identity of the participants of the discourse (including producer and consumer) and their representation and interpretation method. Examining these works shows that mainly the works of the legalistic and revolutionary authors mistake Iranian and Arab nationalism; The creation of Islamic/Iranian opposition and the preference of the Islamic side, opposition to modernism and Westernism in Iranian nationalism (and the Pahlavi sub-discourse) are important aspects of the error of this discourse. In some other works, where the authors have an Islamic-Iranian identity and do not create a confrontation between Iranian and Islamic identity, the Pahlavi sub-discourse, which represents maximum Iranian nationalism,
کلیدواژه‌ها [English]
- Persian war story
- Iranian nationalism
- Arab nationalism
- Pahlavi
- Baath
)