بررسی متون ادبی
امیررضا کفاشی؛ بهمن نزهت
چکیده
نثر مجالس‌متصوفه‌در‌قرن‌پنج‌دارای‌ویژگی‌هایی‌است‌که‌آن را ازسایرنثرهای‌ادبی متمایز می‌کند. ویژگی‌هایی که می توان آن ها را در دو حوزۀ لفظی و معنوی مورد بررسی و تفحص قرار داد. از آنجایی که بیشتر مخاطبان مجالس عرفانی از طبقۀ متوسط و عموم مردم جامعه بودند، آرایش لفظی و معنوی کلام موجب عذوبت و شیوایی سخن می‌شد و موافق طبع مخاطبان ...
بیشتر
نثر مجالس‌متصوفه‌در‌قرن‌پنج‌دارای‌ویژگی‌هایی‌است‌که‌آن را ازسایرنثرهای‌ادبی متمایز می‌کند. ویژگی‌هایی که می توان آن ها را در دو حوزۀ لفظی و معنوی مورد بررسی و تفحص قرار داد. از آنجایی که بیشتر مخاطبان مجالس عرفانی از طبقۀ متوسط و عموم مردم جامعه بودند، آرایش لفظی و معنوی کلام موجب عذوبت و شیوایی سخن می‌شد و موافق طبع مخاطبان بود. همچنین ماهیت اندیشه های عرفانی که غیر محسوس و انتزاعی است؛ اقتضا می‌کند که مشایخ برای نیل به اهداف تعلیمی خود، ازبرخی مقوله‌های بلاغی نظیر تشبیه، تناسب، ترکیبات کنایی و بخصوص تمثیل که در محسوس نمودن امور معقول بسیار کاریی دارد، استفاده کنند. در این مقاله سعی شده ضمن تبیین و بررسی عناصر بلاغی در نثر مجالس متصوفة قرن پنجم و ذکر اهمیت به کارگیری آن ها در مسیر تعلیم مفاهیم عرفانی، با آوردن مصادیقی از کتب منثور در حوزۀ مجلس گویی صوفیانه، نحوۀ بهره جویی مشایخ از این فنون را مورد بحث و بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن‌است که مشایخ صوفیۀ قرن پنجم در مجالس‌ومحافل خود برای نیل به مقاصد تعلیمی و هرچه ملموس‌ومفهوم‌کردن مطالب‌عرفانی، از ادوات صورخیال، به ویژه‌تمثیل،استعاره‌وتناسب-البته با شدت و ضعف هایی نسبت به هم- بهرۀ وافر برده‌اند.
