تأملی در ساختار معنایی غزل حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش اموخته دانشگاه علامه

چکیده

یکی از ویژگی‌های سبکی غزل حافظ پوشیده بودن پیوند معنایی ابیات، به عنوان واحدهای معنایی سازندة ساختار معنایی غزل، با یکدیگر است که موجب می‌شود ساختار معنایی در یک غزل او در ظاهر و در نگاه های نخستین گسسته احساس شود تا جایی که بعضی پژوهندگان این گسستی و شکاف میان مضامین ابیات در یک غزل را ویژگی خاص غزل حافظ می‌دانند و چنین می‌پندارند که هر بیت یا هر چند بیت در یک غزل از حافظ استقلال معنایی دارد و مستقل از ابیات دیگر یا بی ارتباط با آنهاست؛ اما به باور این جستار چنین نیست؛ چرا که ساختار معنایی در غزل‌های حافظ اگر چه اغلب در ظاهر گسسته نماست ولی در میان ابیات یک غزل او با هستة مرکزی همان غزل پیوند معنایی وجود دارد؛ این پیوند معنایی اغلب در میان خود ابیات یک غزل نیز وجود دارد؛ یعنی پیوندها و تداعی های معنایی باریک و گاه باریک‌تر از مو در میان بیت‌ها وجود دارد که اغلب در نگاه‌های نخستین ناپیداست و کشف این پیوندها میان ابیات با یکدیگر و میان ابیات با هسته مرکزی غزل و نیز کشف خود هستة مرکزی غزل نیازمند تأمل بسیار و اغلب نیازمند تأویل است چرا که یکی از اهداف تأویل متن - چه سنتی و چه مدرن – کشف انسجام در ساختار معنایی متن - که در اینجا غزل است - می‌باشد. در این جستار نخست نگارنده در حد وسع و تا جایی که در جستجوهای خود یافته است می‌کوشد تا پیشینه‌های نگرش ساختاری به غزل حافظ را نشان دهد و سپس خواهد کوشید تا ساختار معنایی غزل از حافظ را تحلیل کند و چگونگی آن چه را که پیشتر از وجود هسته مرکزی در غزل، پیوند معنایی میان ابیات آن و نیز پیوند معنایی میان ابیات با هسته، در غزل او گفته بود نشان دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

On Semantic Structure of Hafez's Ghazals

نویسنده [English]

  • asgar salahi
چکیده [English]

One of the stylistic features of Hafez's ghazals is the covert semantic connections of his verses to one another. This causes the semantic structures of his ghazals to appear interrupted, so much so that some researchers have characterized this gap as a special feature of Hafez's ghazals. They believe that each verse or even every few verses of the ghazals are semantically autonomous, and have no relations with other verses. However, in this article it is discussed that even though the semantic structure of Hafez's ghazals is often visually disconnected there exists a semantic bond between the verses and the core, of his ghazals. This means that exquisite semantic ties and associations exist among the verses, the discovery of which requires profoundly detailed attention and interpretation. In this article, the author will attempt to explore the history of structural approaches to Hafez's ghazals. He will also analyze the semantic structure of one of his ghazals in order to represent the existence. of the core, the semantic ties between the verses, as well as the semantic connections between the verses and the core.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Structure
  • meaning coherence
  • Interpretation
  • ghazal
  • (sonnet)
  • Hafez