بررسی تطبیقی «عنوان» در رمان‌های ادبیّات پایداری با تکیه بر رمان‌های اُم‌ّ سعد و دا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

چکیده

«میهن» و «دفاع» از مضامین مهمّ ادبیّات پایداری هستند. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش انجام شده است که چگونه در ادبیّات داستانی پایداری، اهمیّت مضمون دفاع از میهن می‌تواند در عنوان بازتاب داشته باشد؟ همچنین، چگونه «عنوان» به مثابة آستانه‌ای برای ورود به متن می‌تواند با بهره‌گیری از الگوی زن‌ـ مادر به عنوان میهن، سبب شکل‌گیری اثری قابل‌ توجّه در زمینۀ ادبیّات پایداری میهن‌محور گردد؟ برای این منظور با استفاده از پیرامتنیّت ارتباط عنوان داستان را با متن، در دو رمان ادبیّات پایداری «ام‌ّ سعد» اثر غسّان کنفانی و «دا» به کوشش سیّد اعظم حسینی بررسی می‌گردد. این دو داستان به عنوان دو اثر شاخص در ادبیّات پایداری انتخاب شده‌اند که می‌توان با آنها به پرسش پژوهش پاسخ داد. در هر دو داستان، «عنوان» درون‌متنی است؛ به این معنی که به متن داستان ارجاع دارد و نه بیرون از آن. در رمان «ام‌ّ سعد» نویسنده با به‌کارگیری مادر به عنوان نماد سرزمین فلسطین و انعکاس آن در عنوان داستان، داستانی میهن‌محور و قابل ‌اعتنا در حوزۀ ادبیّات پایداری خلق کرده است، در حالی که در داستان «دا»، به‌رغم اینکه شخصیّت اصلی داستان بانویی مبارز و عنوان داستان به معنای مادر است، توجّه نکردن به ارتباط مادر و میهن، سبب شده این رمان نمونۀ خوبی برای ادبیّات پایداری میهن‌محور نباشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of “Title” in Resistance Literature with a Focus on the Novels of “Daa’’, and “Omm–e Sa΄d’’

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Bashiri 1
  • Somayeh Aghajani Kalkhoran 2
چکیده [English]

Homeland and defense are among the important issues of Resistance Literature. This study aimed at exploring how the issue of defending homeland is reflected in the titles of contemporary resistance literature works. This study was an attempt to investigate the way title as a threshold for going into the main text of the literary works draw on the pattern of woman-mother as homeland to shape noticeable works in Resistant Literature. In so doing, the relationship between title and main text were investigated in the two novels of ‘Omm-e Sa΄d’ by Qassan Kanfani and ‘Daa’ by Seyyed Azam Hoseini, from a paratextual perspective. These two novels were selected for analysis because they are two of the most prominent works of Resistance Literature. The titles of the two novels reflects the contents of the novels. The author of ‘Omm-e Sa΄d’ has used the term mother as a symbol for Palestine which is reflected in the main text as well. Qassan Kanfani has successfully followed the features of Resistance Literature to create a great literary work of Resistance Literature. On the contrary, although the protagonist of the novel ‘Daa’ is a fighter and the title of the work means mother, there is no conceptual relationship between the title and the main text. The novel of ‘Daa’ could not be considered as a good example of Resistance Literature work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance literature
  • Novel
  • Omm-e Sa’d
  • Daa
  • and Paratextuality
قرآن کریم.
آلن، گراهام. (1392). بینامتنیّت. ترجمة پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
اخوّت، احمد. (1392). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره؛ بیان نمادین. تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1376). رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستّاری. تهران: سروش.
انوشیروانی، علیرضا. (1389). «ضرورت ادبیّات تطبیقی در ایران». ویژه‌نامۀ ادبیّات تطبیقی نامۀ فرهنگستان. ش 1. صص 6ـ38.
ایرانی، ناصر. (1380). هنر رمان. تهران: آبانگاه.
حسینی، سیّده اعظم. (1388). دا (خاطرات سیّده زهرا حسینی). تهران: سورة مهر.
راشد محصّل، محمّدتقی. (1366). زادسپرم (گزیده‌های زادسپرم). تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ژوو، ونسان. (1394). بوطیقای رمان. ترجمة نصرت حجازی. تهران: علمی و فرهنگی.
ساسانی، فرهاد. (1389). معناکاوی؛ به سوی نشانه‌شناسی اجتماعی. تهران: علم.
سلیمانی، بلقیس. (1380). تفنگ و ترازو. تهران: روزگار.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1386). زمینۀ اجتماعی شعر فارسی. تهران: اختران.
فتّاحی، حسین. (1386). داستان، گام به گام. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
کمپل، جوزف. (1377). قدرت اسطوره. ترجمة عبّاس مخبر. تهران: مرکز.
کنفانی، غسّان. (1361). ام‌ّ سعد. ترجمة عدنان غریفی. تهران: آیندة زن.
لاج، دیوید و دیگران. (1374). نظریّة رمان. ترجمة حسین پاینده. تهران: نیلوفر.
مکاریک، ایرنا ریما. (1384). دانشنامۀ نظریّه‌های ادبی معاصر. ترجمة نهران مهاجر و محمّد نبوی. تهران: آگه.
مقاومت فلسطین و جنگ لبنان.(1355). سازمان دانشجویان مسلمان ایران. تهران: ستارة انقلاب.
مونسی، آزاد و عزّت ملاابراهیمی. (1392). رمان پایداری فلسطین (از 1967 تا 1987 م.).تهران: دانشگاه تهران.
نامور مطلق، بهمن. (1385). «پیرامتنیّت یا متن‌های ماهواره‌ای». مجموعه‌مقالات دومین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر.به کوشش حمیدرضا شعیری. تهران: فرهنگستان هنر.
ـــــــــــــــــ . (1388). «عنوان‌شناسی آثار هنری و ادبی ایرانی». مجموعه‌مقالات چهارمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر به انضمام مقالات هم‌اندیشی سینما.به کوشش منیژه کنگرانی. تهران: مؤسّسة تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».