نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه تقی نژاد رودبنه ¹
• فیروز فاضلی ²
• محمود رنجبر ²

¹ گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

² گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

گفتمان نقد ادبی معطوف به خواننده و معناهای متکثر متون در میانه‌ی سده‌ی بیستم، مورد توجه منتقدان ادبی قرار گرفت. داستان «ماهی‌سیاه کوچولو» (1347)، به‌دلایلی ازجمله؛ نوع متن، ساختار ویژه‌ی آن و گستره‌ی مخاطبان، با تفسیر و تأویل‌های مختلف مواجه بوده است. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و براساس رویکرد نظریه‌های معطوف به خواننده، چگونگی تعامل میان خواننده و متن، و به تَبَع آن، آفرینش و تطور معنا، به‌صورت درزمانی و همزمانی در سه بازه زمانی بررسی شد. نتایج نشان می‌دهد، واکنش خوانندگان به این اثر تا پیش از سال 57، طبق پارادایم و افق انتظار مسلط، ذوقی، مبتنی بر ایدئولوژی و دارای رویکرد اجتماعی بود که در آن عمل قهرمان برجسته می‌شد، خوانش‌ها اطلاعات‌جویانه بود، گفت‌وگویی میان متن و خواننده شکل نمی‌گرفت و معنا بر متن تحمیل می‎شد. مطابق فضای گفتمانیِ پس از 57 تا اواخر دهه‌ی 80، دریافت‌ها تلفیقی بود و براساس افق انتظار ادبی، در حوزه‌ی روایت‌شناسی و ساختار داستان بسامد داشت. این خوانش‌ها در خوانش‌های پیشین عدم تعین ایجاد ‌می‌کردند و خواننده در گفت‌وگوی نیمه‌فعال با متن به برساختن شکل جدیدی از ابژه‌ی متنی می‌پرداخت. در پارادایم مسلطِ اواخر دهه‌ی 80 تا پایان دهه‌ی 90، خوانش‌ها مبتنی بر نظریه و کارکردمحور بودند. رویکرد نشانه‌شناسی، بالاترین بسامد را در میان سایر رویکردهای خوانشی این اثر داشت. خوانش‌های این دوره اغلب در دیالکتیک با خوانش‌های دوره‌ی پیش بودند و عدم تعین تا دریافت اصلاحی را در متن و خوانش‌های پیشین رقم می‌زدند و در نتیجه‌ی ادغام افق انتظار اجتماعی و ادبی، افق معنایی گسترده‌‌تری را پیشنهاد می‌دادند.

کلیدواژه‌ها

• نقد واکنش خواننده
• نظریه دریافت
• صمد بهرنگی
• ماهی‌ سیاه‌ کوچولو

عنوان مقاله [English]

Little Black Fish and readers; From passive reading to active dialogue

نویسندگان [English]

• fatemeh taghinezhad ¹
• firooz fazeli ²
• mahmoud Ranjbar ²

¹ Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran

² Department of Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, , Iran

چکیده [English]

In the middle of the twentieth century, the discourse of literary criticism were considered. The story of "Little Black Fish" (1347), for some reasons, including; the type of text, its special structure and the range of audiences have been faced with different interpretations. In this research, with a descriptive-analytical method and based on the approach of reader-oriented theories, how the interaction between the reader and the text has been studied in a diachronically & synchronically manner. The results show that the Readers' reaction before 1957, according to the dominant paradigm, was critique of taste, based on ideology and had a social approach in which the hero's action was highlighted and the readings were informative; There was no dialogue between the text and the reader and the meaning was imposed on the text. after 1957 to the end of the 80's, the receptions were combined criticism and based on the literary expectation horizon, they had a frequency in the field of narratology. These readings created uncertainty, and the reader constructed a new form of textual object in a semi-active dialogue with the text. In the late 1980s to the late 1990s, readings were theory-based, and the semiotic approach had the highest frequency among other approaches. The readings were often dialectical with the readings of the previous period, and from the uncertainty until the receipt of correction was figured in the previous readings, and as a result of the integration of social and literary expectation horizons, they offered a wider semantic horizon.

کلیدواژه‌ها [English]

• Reader Response Criticism
• Reception Theory
• Samad Behrangi
• Little Black Fish