بررسی روایت‌شناسانة طوطی‌نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

بررسی متون ادبی از منظر روایتشناسی می‌تواند موجب شناخت بیشتری از ابعاد گوناگون متن گردد و لایه‌های پنهان آن را برای خواننده آشکار سازد. طوطی‌نامه یکی از مشهورترین کتاب‌های داستانی در ادبیات فارسی است که ضیاء نخشبی آن را در قرن هشتم بر اساس قصه‌هایی که ظاهراً اصلی سانسکریت داشته، به نثر سادة فارسی بازنویسی کرده‌است. در مقالة حاضر، بر اساس نظریة روایی ژنت این متن تحلیل و بررسی شده‌است. در این متن، با یک راوی برون‌داستانی(نویسنده) و یک راوی درون‌داستانی(طوطی) مواجه هستیم و بیشترین میزان مشارکت در امر روایتگری بر عهدة راوی درون‌داستانی است. کانونی‌شدگی و کانونی‌گری در این متن، از دو جنبة راوی برون‌داستانی و راوی درون‌داستانی بررسی شده‌است. در طوطی‌نامه با زمان‌های تقویمی روبه‌رو نیستیم و زمان عموماً به صورت کلی مطرح می‌شود.در برخی از بخش‌های متن، نویسنده با حذف و کوتاه کردن برخی توصیفات، سعی در فشرده‌سازی زمان دارد و نیز در روایت‌های طوطی‌نامه ترتیب زمانی حوادث رعایت شده‌است. مکان در طوطی‌نامه به دو صورت مکان‌های کلی و مکان‌های خاص بیان شده‌است. از منظر اندیشه و فضای فکری، در طوطی‌نامه با یک اندیشة غالب روبه‌رو هستیم و متنی تک‌صدا داریم و هنگامی که رفتاری در تضاد با اندیشة حاکم در متن، از سوی یکی از شخصیت‌ها سر می‌زند، منجر به سرکوب و نابودی وی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Narratological Study of Tooti Nameh

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Haji Agha Babai
چکیده [English]

Narratological study of literary works could lead us to gain a better understanding of the hidden layers of works through exploring more components and aspects of them. Tooti Nameh is one of the most famous works in Persian literature which is translated from Sanskrit into simple Persian by Ziae Nakhshsabi in the 14th century. The present study aims at an analytical exploration of the work based on narrative theory of Gerard Gennete. The work has both intradiegetic (writer) and extradiegetic narrators (parrot) while the latter plays the bigger part in narrating. The book is studies for Focalization and focalizer from the two perspectives of intradiegetic and extradiegetic narrator. In Tooti Name, we don’t see specific calendar time, but instead a general sense of time. Similarly, places are presented in specific and general senses. Tooti Name has a unique voice, as a dominance ideology runs through the story, and any unconventional behavior from characters will result in their suppression and inexistency. Writer of the book tries to compress the time through elimination and shortening of some of the descriptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Text analysis
  • Narratology
  • Gerard Gennete
  • Ziae Nakhshabi
  • Tootiname
ابراهیم‌زاده گرجی، رمضان. (1384). «درآمدی بر طوطی‌نامه با جذابیت‌های امروزین». کیهان فرهنگی.ش 229. صص 58ـ59.
الثعری، عمادبن محمد. (1352). طوطی‌نامه (جواهرالاسمار). به اهتمام شمس آل احمد. چ 1. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
اخوت، احمد. (1371). دستور زبان داستان. چ 1. اصفهان: نشر فردا.
بالایی، پیوند. (1384). «قصه‌های عامیانة طوطی‌نامه». ادبیات داستانی.س 12. ش 88. صص46ـ51.
برتنز، یوهانس‌ویلم. (1388). نظریّة ادبی. ترجمة فرزان سجودی. چ 2. تهران: آهنگ دیگر.
تودورف، تزوتان. (1382). بوطیقای ساختگرا. ترجمة محمّد نبوی. چ 2. تهران: نشر آگه.
تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقّادانه‌ـ زبانشناختی بر روایت. ترجمة ابوالفضل حری. چ 1. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
خاتمی، احمد و محسن نصیری. (1392). «بررسی و مقایسة دو تصویر در بوف کور و طوطی‌نامه». کهن‌نامة ادب پارسی.س 4. ش 3. صص 51ـ62.
ریمون کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمة ابوالفضل حری. چ 1. تهران: نیلوفر.
صفا، ذبیح‌الله. (1386). تاریخ ادبیات در ایران.چ 5. تهران: انتشارات فردوس.
صیدمرادی، زهرا. (1392). تحلیل داستانی و ادبی طوطی‌نامه ضیاء نخشبی. به راهنمایی سید مرتضی میرهاشمی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
عصارکاشانی، الهام. (1388). مقایسة تطبیقی دو نسخة طوطی‌نامه در موزة کلیولند و کتابخانة چسترسیتی. به راهنمایی مهدی حسینی.پایان‌نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه الزهرا، دانشکدة هنر.
مارتین، والاس. (1393). نظریّه‌های روایت. ترجمة محمّد شهبا. چ 1. تهران: هرمس.
نبی‌لو، علیرضا و منوچهر اکبری. (1386). «تحلیل عناصر داستان طوطی‌نامه». فصلنامة پژوهش‌های ادبی.س 5. ش 18. صص141ـ172.
نخشبی، ضیاءالدین. (1372). طوطی‌نامه. به تصحیح و تعلیقات فتح‌الله مجتبایی و غلامعلی آریا. چ 1. تهران: انتشارات منوچهری.
Genette, Gerard. (1980). Narrative Discourse. An essay in method. Trans. Jane E. Lewin. New York: Cornell University Press.