Review of the Similarities of the Sprite and the Sorceress in the Post-Shahnama Epics

Document Type : Research Paper

Authors

Abstract

The sprite and the sorceress are among the mythological beings in Persian mythology and epic literature who sometimes are beside the epic hero and sometimes stand against him. In Post-shahnama epics, these two characters have found prominent places as they tend to appear with their duties on a good side as the goddesses of fertility and reproduction in the form of the archetype anima - the feminine part of the psyche –acting effectively in furthering the hero’s aims. Contrarily, they appear in a devilish form as the sorceress with destructive roles preventing the hero reaching his grand goals, which, indeed, characterizes the negative anima. In the present study, after a brief description of the nature of the sprite and the sorceress, it is attempted to explain that the sprite is the same sorceress who changes into a diabolical entity representing evil duties influenced by Zoroastrian thought..

Keywords


آتونی، بهروز. (1390). «جادو، زیرساختی بنیادین در جهان‌بینی اسطوره‌ای». فصلنامة کاوش‌نامه. ش 22. س 12. صص 231ـ 250.
آیدنلو، سجاد. (1384). «بن‌مایة اساطیری روییدن گیاه از انسان و بازتاب آن در شاهنامه و ادب پارسی». نامة ایران. ج 2. به کوشش حمید یزدان‌پرست. تهران: انتشارات اطلاعات. صص255-287.
ــــــــــــــــ . (1388). از اسطوره تا حماسه. چ 2. تهران: انتشارات سخن.
‌ابی‌الخیر، ایرانشاه‌. (1370).بهمن‌نامه. ویراستة رحیم عفیفی. چ 1. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اسدی ‌طوسی، ابونصرعلی. (1354). گرشاسب‌نامه. به‌اهتمام حبیب یغمایی. چ 2. تهران: کتابخانه طهوری.
اشمیت، ژوئل. (1383). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمة شهلا برادران ‌خسروشاهی. چ 1. تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.
افشاری، مهران. (1385). تازه به تازه، نو به نو. چ 1. تهران: سرچشمه.
الیاده، میرچا. (1389). رسالة در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. چ 4. تهران: انتشارات سروش.
اوستا. (1387). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. ج 1و2. چ 13. تهران: انتشارات مروارید.
بانوگشسب‌نامه. (1382). مقدمه، تصحیح و توضیح روح‌انگیز کراچی. چ 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بهار، مهرداد. (1389). پژوهشی در اساطیر ایران. چ 8. تهران: انتشارات آگاه.
حسن‌دوست، محمد. (1393). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. ج 2. چ 1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حسینی، مریم. (1387). «پری در شعر مولانا، دیدار با آنیما». فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س). ش 69 و 68. س 17 و 18. صص1ـ21.
خالقی‌مطلق، جلال. (1361). «یکی داستان است پرآب چشم (دربارة موضوع نبرد پدر و پسر)». ایران‌نامه. ش 2. صص 164ـ 205.
خسروی ‌جاوید، کامروز. (1384). «در چیستی پریان».کتاب ماه ‌هنر. ش 81 و 82. صص148ـ 151.
دادگی، فرنبغ. (1385). بندهش. گزارش مهرداد بهار. چ 3. تهران: نشر توس.
دلاشو، م. لوفلر. (1366).زبان رمزی قصه‌های پریوار. ترجمة جلال ستاری. چ 1. تهران: انتشارات توس.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377).  لغت‌نامه. ج 4 . چ 2 . تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رستگار فسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر. چ 1. تهران: نشر نی.
سام‌نامه. (1392). تصحیح وحید رویانی. چ 1. تهران: میراث مکتوب.
ستاری، جلال. 1388. جهان اسطوره‌شناسی، اسطورة ایرانی. چ 2. تهران: نشر مرکز.
سرکاراتی، بهمن. (1378). سایه‌های شکار شده. چ 1. تهران: نشر چشمه.
شریفیان، مهدی و بهزاد اتونی. (1392). «پدیدارشناسی زن‌ جادو (با تکیه بر شاهنامه و شهریارنامه)». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. ش 32. س 9. صص129- 167.
شوالیه، ژان و آلن گربران. (1379). فرهنگ نمادها. ج 2. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: نشر جیحون.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1384). فرهنگ نمادها. ج 1. ترجمة سودابه فضایلی. چ 2. تهران: نشر نی.
صفا، ذبیح‌الله. (1389). حماسه‌سرایی در ایران. چ 9. تهران: انتشارات امیرکبیر.
طغیانی، اسحاق و پرویز حیدری. (1389). «مفاهیم پری در خسرو و شیرین نظامی». مجلة پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی. ش 1. صص127ـ 140.
عفیفی، رحیم. (1383). اساطیر و فرهنگ ایرانی. چ 2. تهران: انتشارات توس.
فریزر، جیمز جرج. (1388). شاخة زرین. ترجمة کاظم فیروزمند. چ 6. تهران: انتشارات آگاه.
فوردهام، فریدا. (1388).مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة مسعود میربها. تهران: نشر نی.
کریستن‌سن، آرتور. (1353). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی. ترجمة احمد طباطبایی. چ 1. تبریز: انتشارات مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.
کوسج، شمس‌الدین‌محمد. (1387). برزونامه (بخش کهن).تصحیح اکبر نحوی. چ 1. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
گریمال، پیر. (1347). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ج 1. چ 2. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مادح، قاسم. (1380). جهانگیرنامه. به‌کوشش سیّد ضیاءالدین سجادی. با مقدّمة دکتر مهدی محقّق. چ 1. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک‌گیل.
محجوب، محمدجعفر. (1363). «بویة پرواز». مجلة ایران‌نامه. س 3. ش 8. صص54ـ 86.
مختاری، محمد. (1379). حماسه در رمز و راز ملی. چ 2. تهران: انتشارات توس.
مختاری ‌غزنوی، عثمان. (1377). شهریارنامه. به کوشش دکتر غلامحسین بیگدلی. چ 1. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مزداپور، کتایون. (1377). «روایت‌های داستانی از اسطوره‌های کهن». مجلة فرهنگ. ش 25 و26. صص 103ـ 126.
ــــــــــــــــــ . (1387). افسانة پری در هزار و یک شب؛ شناخت هویت زن ایرانی (در گسترة پیش‌تاریخ و تاریخ). شهلا لاهیجی و مهرانگیز کار. چ 4. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
مسکوب، شاهرخ. (1381). تن پهلوان و روان خردمند. چ 2. تهران: انتشارات طرح نو.
مورنو، آنتونیو. (1386). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمة داریوش مهرجویی. چ 4. تهران: نشر مرکز.
یشت‌ها. (1377). ترجمه و تفسیر ابراهیم پورداوود. ج 1. چ 1. تهران: انتشارات اساطیر.
یونگ، کارل‌ گوستاو. (1389). انسان و سمبولهایش. ترجمة دکتر محمود سلطانیه. چ 7. تهران: انتشارات ‌جامی.