ریخت‌شناسی افسانة ماهان مصری بر اساس نظریّة ولادیمیر پراپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه خوارزمی، تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

هفت‌پیکر، اثر گرانسنگ نظامی گنجوی، از شاهکارهای ادب غنایی است و افسانة ماهان مصری یکی از افسانه‌های این اثر است که از نظر ساختاری شباهت‌های بسیار به قصّه‌های پریان دارد. نظریّة ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ از جمله نظریّاتی است که با استفاده از آن می‌توان به رده‌بندی داستان‌ها و افسانه‌ها بر اساس فرم و ساختار آن‌ها پرداخت. بررسی افسانه‌ها و داستان‌های ایرانی بر اساس الگوی پراپ راهی است برای یافتن ساختار این داستان‌ها و تعیین شباهت‌ها و تفاوت‌های ساختاری آن‌ها با یکدیگر. در این پژوهش، افسانة ماهان مصری، پنجمین افسانة هفت‌پیکر نظامی را مطابق با الگوی پراپ بررسی کرده‌ایم. در این بررسی، برخی از کارکردهای سی‌ویک‌گانه پراپ را در این افسانه یافتیم. افسانة ماهان با عنصر فریبکاری/ همدستی از صورت تعادل اوّلیّه خارج می‌شود و در نهایت، با رهایی، بازگشت و تغییر شکل قهرمان به تعادل بازمی‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Morphology of Mahan Mesry's Legend Based on the Theory of Vladimir Prop

نویسندگان [English]

  • Seyed Morteza Mirhashemi 1
  • Zahra Saadatynia 2
1 Associate Professor at Kharazmi University, Tehran
چکیده [English]

Haft Peykar, the valuable work of Nezami Ganjavi, is one of the greatest lyric masterpieces. Mahan Mesry is one of the legends in this book that is very similar to fairy tales in structure. The morphology theory of Vladimir Prop is one of the theories that is used to classify stories and legend in terms of form and structure. The investigation of Persian legend and stories based on Prop's theory is one way to study their structure and find the differences and similarities between them. This study aimed at studying the fifth legend of Nezami's Haft Peykar, Mahan Mesry, based on Prop's theory. The results showed some examples for the thirty one functions presented by Prop. The legend of Mahan extract of first equalization and finally return to the same equalization with a change in the hero.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legend
  • Haft Peykar
  • Vladimir Prop
  • Morphology
  • Function
احمدی، بابک. (1388). ساختار و تأویل متن. چ 11. تهران: مرکز.
اخلاقی، اکبر. (1377). تحلیل ساختاری منطق‌الطّیر. اصفهان: فردا.
اسکولز، رابرت. (1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات. ترجمة فرزانه طاهری. چ 2. تهران: آگاه.
ایگلتون، تری. (1388). پیش‌درآمدی بر نظریّة ادبی. ترجمة عبّاس مخبر. چ 5. تهران: مرکز.
برتنس، هانس. (1387). مبانی نظریّة ادبی. ترجمة محمّدرضا ابوالقاسمی. چ 2. تهران: نشر ماهی.
پراپ، ولادیمیر. (1386). ریخت‌شناسی قصّه‌های پریان. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
ـــــــــــــــــــ . (1371). ریشه‌های تاریخی قصّه‌های پریان. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
تسلیمی، علی. (1388). نقد ادبی؛ نظریّه‌های ادبی و کارکرد آن در ادبیّات فارسی. تهران: آمه.
خدیش، پگاه. (1387). ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: نشر علمی فرهنگی.
مارتین، والاس. (1385). نظریّه‌های روایت. ترجمة محمّد شهبا. تهران: هرمس.
نظامی گنجوی، الیاس‌بن یوسف. (1389). هفت‌پیکر.تهران: قطره.
هارلند، ریچارد. (1388). درآمدی تاریخی بر نظریّة ادبی از افلاطون تا بارت. ترجمه زیر نظر شاپور جورکش. تهران: چشمه.