2024-03-29T10:18:24Z
https://ltr.atu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1257
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
تاثیر متقابل فرهنگ اسلامی و ایرانی
محمدحسین
بیات
در این مقاله در ارتباط با عنوان مقاله در سه بخش سخن گفته آمده است : الف) بیان معنی و مفهوم فرهنگ وانوع آن ب ) بیان مقصود از تاثیر متقابل این دوفرهنگ ج ) اشارت به نمونه هایی از تاثیر متقابل فرهنگ اسلامی و ایرانی بخش نخست ، در هشت بند مباحث مطروحه بررسی شده است که با عناوین زیرین آمده اند: ا. معنی واژه فرهنگ با ذکر شواهد مستند ٢ . معادلهای واژه «فرهنگ« در زبانهای معروف بیگانه که آن زبانها به فارسی نزدیکترند ٣ . تعاریف اصطلاحی فرهنگ ه و انتخاب تعریف تایلر محقق انگلیسی که نسبتا این تعریف جامع و مانع است . ٤ . ویژکیهای فرهنگ در این بند سه ویژکی برای فرهنک بیان شده : الف ) فرهنگ عام ولی خاص است . ب) فرهنک متغیر ولی ثابت است . ج ) فرهنک اجباری ولی اختیاری است ۵ . انوع فرهنگ در این بند ، نخست فرق فرهنگ و خرده فرهنگ گفته امده، انگاه فرهنگهای گونه گون به طورخلاصه بیان شده است . 6 فرهنک ایرانی این بند در دو بخش مورد بررسی قرار گرفته است : الف ) فرهنک ایرانیان پیش از تاریخ تا زمان مادها وهخامنشیان ب ) فرهنگ ایرانیان از زمان هخامنشیان تا ساسانیان اوان ظهور اسلام ٧ . فرهنک و تمدن اعراب پیش از اسلام ٨ فرهنک اسلامی در این بند قران مجید واحادیث صرپشمه فرهنگ اسلامی معرفی شده است . امابخش دوم یعنی بیان معنی و مقصود از تاثیر متقابل دراین بخش نویسنده نخست معنی تاثیر و تاثررا متذکر گردیده، آنگاه به اثبات رسانده که فرهنگ اسلامی به معنی حقیقی کلمه در فرهنگ ایرانی تایر گذاشته و ان را غنی نموده است. لیکن مقصود از تاثیر فرهنگ ایرانی در فرهنگ اسلامی ، غنی کردن مفاهیم والای قرآنی نیست چه فرهنگ قرآن از خداوند غنی بالذات است و نیاز به چیزی ندارد . بلکه مقصود ترویج اسلام به دست ایرانیان و خدمات اینان به فرهنگ قرآن است . اما بخش سوم مقاله یعنی بیان نمونه هایی از تاثیرات متقابل فرهنگهای اسلامی و ایرانی . این بخش نیز چونان بخش نخست این جسارت بسیار دامنه دار است . نویسند ٠ با مراعات اختصار این بخش را در چند بند بیان داشته است الف ( تاثیر فرهنگ اسلامی در فرهنگ ایرانی_ این بند در دو بخشی مورد برسی واقع شده ا. تاثیر فرهنگ اسلامی به فرهنگ ایرانی پیشتر از فتح ایران در این بخش نویسنده به اثبات رسانده که بسیاری از ایرانیان ا زسال ششم هجری تحت تاثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفتند و ایمان آوردند . ٢ . تاثیر فرهنگ اسلامی در فرهنگ ایرانی بعد از فتح ایران_ در این بخش نخست از علل سقوط شاهان ساسانی سخن به میان آمده وسرانجام دو علت اساسی برای این شکست ذکر گردیده است: یکی ناخشنودی ایرانیان از حاکمان ایران آن زمان و موبدان زرتثتیان . دو دیگر جاذبه وصف ناشدنی فرهنگ اسلامی برا ی ایرانی . ب ( تاثیر فرهنگ ایرانی در فرهنگ اسلامی ، این بند نیز در دو بخش بیان گردیده است : ا. تاثیر فرهنگ سیاسی ایرانی درنحوه حکومت و تدبیر مملکت حاکمان اعراب مسلمان . در این بخش نویسنده با استناد به مآخذ ومنابع معتبر مطلب را به جایی کشانده که درزمان اوج قدرت حاکمان عرب ، تمام مناصب مهم حکومتی از وزارت تا فرمانداری و استانداری به دست ایرانیان اداره می شد و اعراب خود را در برابر فرهنگ ایرانی حقیر می دیدند . بدین جهت در زمان عباسیان همه اعراب از مناصب حکومتی بر کنارشدند و ایرانیان دویت سال تمام بر اکثر بلاد اسلام حکومت راندند . ٢ . تاثیر فرهنگ علمی ایرانی دراین بخش نویسنده مقصود از این تائیر را ، خدمات علمی ایرانی در ترویج فرهنگ اسلامی دانسته ونمونه های فراوانی در اثبات مطلب ذکر نموده است .
فرهنگ
ایرانیان باستان
اسلام
قرآن
تاثیرات متقابل
2003
08
23
1
29
https://ltr.atu.ac.ir/article_6242_c79f443ca5d2cdf4ac6e08dfd3b4f841.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
ملمات و مثلثات یا اشعاردو زبانه و سه زبانه
منوچهر
دانش پژوه
درسروده های شاعران کهن فارسی زبان، نوعی شعر که آن را ملمعات نام نهاده اند دیده می شود که مصرع یا بیتی به زبان عربی و مصراع یا بیتی دیگر به فارسی است . این نوع شعر مانند دیگر انواع شعر فارسی ،سابقه یی دیرین دارد که نخستین نمونه آن را از شهید بلخی شاعر قرن چهارم هجری نقل کرده اند و پس از او در دیوان های شاعران بزرگی مانند :سنائی ، نظامی ، سعدی ، مولوی ، حافظ و ملمع دیده می شود که درمیان آن بزرگان ، سعدی و حافظ به سرودن ملمعات پسندیده شهرتی بسزادارند . نوع دیگر شعر که ظاهرا واضع آن سعدی است ٠ ،مثلثات نام دارد که در واقع مکمل«ملمعات ،است چون ملمعات شعری دوزبانه و مثلثات سه زبانه است که در هر قطعه شعر به ترتیب یک بیت فارسی و یک بیت عربی و یک بیت به لهجه شیرازی قدیم( لهجه ی مردم ثیراز در عصر سعدی) است .
انوع قالب های شعرفارسی دری _ عروض عروض شعر فارسی _. تفنن در شعر دو زبانه و سه زبانه شاعران ذواللسانین_ صنعت درج- تعدد قالب در شعر فارسی . اهمیت قالب در شعر فارسی~ نصاب الصبیان _ اقتبای ر کثرت لغات عربی در قافیه قصاید مامع ترکی و انگلیسی
2003
08
23
30
46
https://ltr.atu.ac.ir/article_6243_9035e0bc1e39d48a1cc28a41436cfdc9.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
سرجسمه های عرفان و ادبیات عرفانی
مهدی
دشتی
بیش از ١٢٠٠ سال از ظهور و پیدائی تصوف و عرفان و ادبیات آن گذرد . در این مدت ، سوالی که همیثه مطرح بوده و در این مقاله نیز نویسنده در جست و جوی پاسخ آنست اینکه ، آیا این مقوله آسمانی است، نورانی، ربانی، وحیانی و در یک جمله حقیقی و ماندگار است یا آنکه برای دستیابی به پاسخ این سوال ابتدا نظر بزرگان اهل عرفان بعد علما، اهل سنت و تشیع و سرانجام محققان معاصر طرح و مورد ارزیابی واقع شده ، آنگاه نویسنده بر اساس تعریفی که املا از جانب لوئی ماسینیون ابراز شده و توسط پل نویا باثبات رسیده است ، بحث را به سامان رساند نتیجه می گیرد که تصوف و ادبیات عرفانی در تحلیل نهاثی ، زمینی و حاصل تاویل گزاره های دینی با زبانی هنری و در حقیقث نوعی پلورالیزم معرفتی است .
تصوف عرفان
ادبیات عرفانی
تاویل
تاویل هنری
یلورالیزم معرفتی
2003
08
23
47
69
https://ltr.atu.ac.ir/article_6244_72ab7543f9c5831bb3870232844e17c2.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
لیلی و مجنون نظامی وفراق نامه سلمان ساوجی
عباسعلی
وفایی
بزرگان ادب پارسی پیروان بسیاری داشته اندکه در سبک و مضمون شعری مورد توجه متاخرین بوده اند نظامی گنجوی از بزرگان شعر فارسی است که خمسه پر آوازه اش مقلدان بسیاری را برانگیخته است که حتی نام آثار خویش را با نام خسه نظامی انطباق داده اند. سلمان ساوجی نیز از جمله شاگرانی است که در دو اثر داستانی خود به نام «فراق نامه» و «جمشید و خورشید» از نظامی تقلید نموده است. این مقاله کوشش داردکه تاثیرات محتوای نظامی بر سلمان ساوجی در فراق نامه را مشخص نماید و مضامین مشترک را بکاود.
لیلی و مجنون
2003
08
23
70
83
https://ltr.atu.ac.ir/article_6245_be9a8141f882742aa05633473edd0672.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
سبک اذربایجانی در شعر فارسی
بهروز
بامدادی
یکی از تقسیمات سبک ادبی بر اساس محدوده جغرافیایی امست مثل: سبک خراسانی و سبک عراقی.چنین تقسیم بندی هایی به دلیل وسعت مکان - و گاهی زمان نیز - خود بر سبک های کوچکتری دلالت دارندکه باید معرفی بشوند. در سبک عراقی،عده ای از شعرای صاحب سبک ، دگرگونی و مبدعی در سرزمین اران سبک شعری خاصی را پدید آوردندکه به نام سرزمین شان سبک آذربایجانی نامیده شد ولی معمولا در تحقیقات ادبی این سبک را جزو سبک عراقی به شمارمی آورن. پدید آورنده اصلی این سبک ابوالعلا،گنجوی بودکه ویژگی های شعری اش در همان اندک مایه آثارش هویدا است و بعد از وی دو شاگردش خاقانی و فلکی و همچنیئ شاگرد خاقانی یعنی مجیرالدین بیلقانی در حوزه شروان و نظامی گنجوی در حوزه گنجه، رونق و اعتباری خاص به سبک ابوالعلاد دارد. بعلاوه بر این شعرا، می توان به قوامی گنجوی ، محزالاین شروانی ، سید ذوالفقار شروانی نیزاشاره کردکه در این سبک شعری آثاری آفریده اند. ظامی مکتب ناصی در داستان سرایی ایجادکردکه در قرون بعد از وی نیز مورد تقلید شعرای ایران ، پارسی گویان هندوستان و ترکی سرایان آسیای صغیر و عثمانی و آذربا یجانی ترارگرفت . اسامی سبک وی ، ساختن ترکیب های جدید زبانی ، توصیف و تصویرگری دقیق از طبیعت ، روز و شب ، آ تش، چهره و اندام انسانها است خاقانی نیز در زمینه قصیده و غزل نوآوری های بسیار جالب توجهی انجام داده است که اهم آنها عبارتند از : ا یجاد ترکیب های جدید ، پای بندی به تصویر گرا یی ، و صنعت ها ی ادبی چند پهلو مثل، ا یهام ،کنا یه ، استعاره استخدام . وی در قافیه و رد یف هم نوآوری ها یی انجام داده که التزام به رد یف به ویژه رد یف های گستردد و وسیع فعلی و جمله است . موضوعات شعری ا ین شعرا ، بیشتر به مدح ، توصیف ، داستان سرا یی، موضوعات د ینی و هجو و ذم اختصاص یافت.
شعر فارسی
سبک آذربایجانی
2003
08
23
84
102
https://ltr.atu.ac.ir/article_6246_7bb7d359ef29f8380e9e44ec90d4dc34.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
تاویل پذیری عرفانی دیوان حافظ
احمد
رضی
از میان دیوان های شعر فارسی، دیوان حافظ در ایجاد ارتباط با خوانندگان مختلف، با امحتقادات متفاوت وعواطف گوناگون، جایگاه ممتازی دارد. این که عوام وخواص،کم سواد و پرسواد، با اندیشه های متنو ع وگاه متضاد، غزل های حافظ رامی خوانند وهرکدام از آنان، به فراخورفهم وعواطف خود، از آن بهره می برند؟ نشانه آن است که اشعار حافظ استعداد تاویل پذیری و قابلیت انطباق با افکار ومحقاید مختلف را دارد ودیوان اورا می توان اززوایای گوناگون مورد مطالعه قرارداد و از دیدگاه اندیشه های ظریف عرفانی، یا تاملات عمییق فلسفی، یا احساسات تغزلی یا مسائل اجتمامحی یا مدح های رجال سیاسی یا از دیدگاه اخلاقیات و حکمت عملی تفسیر و تاویل کرد. در این میان، تاملات و اندیشه های محرفانی در دیوان حافظ جایگاه خاصی دارند و طبقات مختلف عارفان، درگذشته گرایش ویژه ای به اشعار حافظ داشته اند و آنها را براساس اندیشه های خود تغیر و تاویل کرده اند. موضوع این مقاله بررسی دیدگاه های مختلف در مورد عرفان حافظ و نسبت عرفان او با سایر جنبه های شخصیتی اش و همچنین بررسی امکان یا عدم امکان تفسیر و تاویل عرفانی دیوان حافظ ونشان دادن میزان تاویل پذیری غزل های حافظ از بعد عرفانی است.
عرفان
تاوبل
تغسیر
حافظ
شامحر
عارف
2003
08
23
101
120
https://ltr.atu.ac.ir/article_6247_1a8aed4c7311cb33509d393eb66fba0e.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
بررسی سبک شناختی غزلی از خاقانی و حافظ
احمد
گلی
غزل یکی از قالبهای روان شعر فارسی است وکمتر شاعری را می توان در تاریخ ادبیات یافت که غزل نسروده باشد قالب غزل بعد از استقلال و جدا شدن از پیکره قصیده و تحول شگرفی که در قرن ششم توسط شاعران این دوره در آن ایجاد شد، در طریق تکامل خود سه شیوه و مسیر مبرز داشته ١ _ شیو: غزل سنایی غزنوی به توسط غزلیات عرفانی و شورانگیز مولوی به کمال رسیده است . ٢ .طرز غزل انوری که مبشر غزلیات دلنشین و زیبای سعدی است. 3.سبک غزل خاقانی که زمینه ساز غزلیات رندانه حافظ است. براسامی شواهد مومجود حافظ پس از سعدی بیش از هر شاعر دیگری به سبک و شیوه سخنوری خاقانی عنایت داشته استدر این مقاله غزل خاقانی به مطلع «ای صبحدم ببین به کجا می فرستمت _نزدیک آفتاب وفا می فرستمت »که حافظ ان را با مطلع ای هدهد صبا به سبا می فرستمت _بنگر که ازکجا به کجا می فرستمت» استقبال کرده است، از حیث زبانی، لغوی، نحوی، ادبی و فکری بررسی و تبیین شده است. در این بررسی دیوان ٢ جلدی خاقانی ویراسته دکترکزازی و دیوان حافظ تصحیح علامه قزوینی و دکتر قاسم غنی مورد استفاده قرارگرفته است.
سبک شناسی
حافظ
خاقانی
2003
08
23
121
133
https://ltr.atu.ac.ir/article_6248_ec83524658b2fc3ab8d31345496792e0.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
سنجش حکایات مشابه مولوی با مثنوی های عطار
علی
حیدری
بی تردید یکی از سرچثمه های زلال مولانا در بیان حکایات مثنوی معنوی، مثنوی های عطار است، به حدی که ازمجموح ٧٩٠ حکایت در شش دفتر مثنوی ٤٢ حکایت درمثنویهای عطار (مصیبت نامه، الهی نامه، منطق الطیر، اسرار نامه) آمده است، که بیانگر توجه مولانا به آثار عطاراست. ظاهرا مولوی مثنوی را به خواهثی حسام الدین چپلی و به تقلید از حدیقه نوشته است هرچند مولوی برای سنائی ارزش فوق العاده ای قائل بوده است و چندیئ بیت از حدیقه یا از دیوان سنایی را درمثنوی ذکر کرده و گاهی نیز آن ابیات راشرح و تفیر کرده است از جمله : ا-به هر چه ازراه وامانی چه کفر آن حرف وچه ایمان به هرچ ازدومت دور افتی چه زشت آن نقثی و چه زیبا
مولوی
مثنوی عطار
2003
08
23
134
154
https://ltr.atu.ac.ir/article_6249_30d5c74a1408f4f66382766292943b9b.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
حج عرفان در شعر فارسی
محمد
صدقی
حج در لفت به معنی قصد است، سپس استعمال آن به معنی: قصدزیارت خانه ی خدا برای انجام دادن مناسک حج، مخصوص گردید به همین علت است که حجاج در آئار و اخبار مذهبی مهمانان خداه نامیده شده اند. از دیدگاه عرفانی، حج رفتن به کوی یار برای دیدن روی یار است و زیارت خانه، وسیله است برای مشاهده صاحب خانه، و اگر چنین نباشد«حج ۵ ، جز زحمت و خانه، جز سنگ و گل، چیز دیگر نیست. پس موسم حج برای عارف، بهار گل و بلبل و شب قد ر وصال عاشق به معشرق است، لذا آرزوی چنین وصالی، وصالی که مقصد نهایی عارف است، در اشعار فارسی با سوز دل خاص آمده است. بنابر این دیدگاه زائر خانه خدا باید از قشرو پوست و ظاهر اعمال حج به لبت و مغز و باطن اعمال برسد یعنی خانه را وسیله قرار دهد و به صاحب خانه نایل آید.
شعر فارسی
حج عرفان
2003
08
23
155
173
https://ltr.atu.ac.ir/article_6250_f8899c3f5aaa51a859705fb31905ccce.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
شب قدر در غزلیات حافظ
کرمعلی
قدمیاری
در این مقاله به شیوه بهره ٠ جستن حافظ از شب قدر پرداخته شده، چه وی بهره هنری یا اندیشه ورزانه از این بن مایه ادبی برده است. نگارنده بر آن است که ذهن خوانندگان گرامی را به این نکته مهم معطوف دارد که شب قدر از دیدگا. حافظ، حال است نه قال. شب قدر قابلیت سالک است نه فاعلیت ممالک، شب قدر رامی دهند و کسب کردنی نیست. همچنین در این جستار وجه تسمیه شب قدر و شان نزول سوره قدر، زمان شب قدر از دیدگاه روایآت و مخفی بودن آن، شب قدر از دیدگاه حافظ و دیگر عرفا، بررسی ابیات حافظ درباره شب قدر و قول دیگر شعرا درباره این شب آ ورده شده است. نگارنده در این مقاله گذشته از از دیوان حافظ از منابع محرفانی معتبر دیگری چون شرح شطحیات روزبهان بقلی ، اصطلاحات الصوفیه فخراللاین عراقی، تفسیر حدائق الحقائق معیئ الدین هروی ، ثرح گلشن راز لاهیجی، تفسیر نمونه ، تفسیر کشف الاسرار و دیوان اشعار دیگر شعرای عارف بهره جسته است
شب شب روشن .شب دیجور . شبانگه. شب معراج . شب هجر . شب یلدا . شب غفلت . شب قرب و کرامت
2003
08
23
174
189
https://ltr.atu.ac.ir/article_6251_188e7dce298ccbd8211304e08fbea57e.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
تاثیر شیوه های کشور داری ایرانیان پیش از اسلام روزگار ساسانی در کشور دار یخلفای عباسی
سیدمحمد
حسینی
نابسامانیهای سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی که در سال های پایانی فرمانروایی خسروان ساسانی بر ایران روی آورد. بود، به جایی رسید که این حکومت بسیار نیرومند را بزانو درآورد . خسرو پرویز با همه لغزشها و عیبهایی که داشت ، پادشامی نیروهند بود. او در روزگار پادشاهی خویش که روزگاری بلند بود ( ٦٢٧ - ٥٩٠ م) . توانست از بسیاری آزمندیهاو جاه طلبیهای بزرگان و سردمداران کشور جلوگیری کند ولی لشکر کشیهاو پیکارهای پی درپی او و شکستهای سالهای پایانی این جنگهای ، گرفتاریهای اقتصادی ، سیاسی ، نظامی کمر شکنی برای این کشور به بار آورد . پس ازمرگ خسرو پرویز ٦٢٨١ م ( ، به نوشته کریستن سن معقق و خاورشناسی دانمارکی ، ناآرامیها و آزمندیهای گسترذه ای سرزمین ایران را فراگرفت و سبب ناتوانی دودمان ساسانیان گشت و فرست مناسبی برای دشمنان و آزمندان دستیابی به این کثور پهناور ، فراهم آورذ
ایرانیان
کشورداری
2003
08
23
190
216
https://ltr.atu.ac.ir/article_6252_cf4a7f4cdefc9e1a2e6d8924affc4ada.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1382
6
17
علم البلاغه فی سوره العلق
علی
فقیهی
قرآن کریم معجزه جاوید پیامبر اکرم ما است این معجزه از ابعاد مختلف می باشد : از نظر معانی و مفاهیم ارزشمندی که درک آن برای مغزهای بثری مثکل است و نیز از نظر پرده برداشتن از اسراراین عالم ، که پس از قرنها ، کشفیات جدید آن را آشکار کرده است ، و از همه مهمتر فصاحت و بلاغت آنست که همه عربها را با وجود پیشرفت شگفتی که دراین فن داشتند حیرت زده کرد. در این مقاله از یکی از سوره های قرآن یعنی «علق که با وجود کوتاهی ، مملو از مسائل بلاغی و نکات ادبی است سخن می رود
علم البلاغه
علق
2003
08
23
217
226
https://ltr.atu.ac.ir/article_6253_4da481b7923e00bad9cd25dca4fd0dc9.pdf