دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
یاقوت آسمان
1
5
FA
میرجلال الدین
کزازی
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی
mirjalaloddin@kazzazi.com
10.22054/ltr.2000.6632
در بیتی شگرف در شاهنامه، آسمان از گونه یاقوت سرخ شمرده شده است. در این جستار، پیشینهی باورشناختی پیوند آسمان با سنگ کاویده و باز نموده شده است؛ زیرا ساختار بیت از دید معنیشناسی به گونهای است که نمیتوان پیوند آسمان با یاقوت را نکتهای پندارشناختی دانست و گونهای از مانندگی به شمار آورد. یاقوتینگی آسمان، بر این پایه در جستار «یاقوت آسمان» بررسی و کاویده شده است. ز یاقوت سرخ است چرخ کبود نه از آب و گرد و نه از بادرو دود
https://ltr.atu.ac.ir/article_6632.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6632_7cd4b8934b49460cc3c97f533e8e59b1.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
روش دکتر معین در تصحیح متون فارسی
6
21
FA
سیدمحمد
حسینی
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی
10.22054/ltr.2000.6633
روش تصحیح متون فارسی و چاپ نسخههایی پالوده و نزدیک به متن اصلی درایران مدیون کوششها و تیزبینی کسانی چون علامه دهخدا، علامه قزوینی و دکتر محمد معین است. از آنجا که اصل روش تصحیح بر پایهی دقت علمی و امانتداری نهاده شده است، در این مقاله سعی شده فعالیتها و آثار تصحیحی استاد معین با استناد به منابع و مأخذ برای اهل تحقیق و دانش دوستان به خصوص دانشجویان ادبیات فارسی معرفی شود، لذا سعی شد با استناد به وصیتنامه نیما یوشیج که خود، اصولاً در سنخ دیگری از اندیشهی شاعرانه و بیان شاعرانه فعالیت داشت و نیز اعتماد او به صداقت علمی و امانت داری استاد معین، باب این مقاله گشوده شود. که این، خود نکتهای در خور توجه است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6633.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6633_55dae076ed54c9bf3acd058bff5a5b74.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
صلای بیادبی
22
36
FA
علی اصغر
قهرمانی مقبل
.
10.22054/ltr.2000.6634
در این مقاله به نوعی ساختارشکنی و سنت گریزی در مثنوی معنوی پرداخته شده و نویسنده، آن را با سایر آثار بزرگ ادبیات فارسی مقایسه کرده است. این مقوله معطوف است به نحوهی شروع مثنوی که برخلاف دیگر آثار ادبی فارسی به جای اینکه سخن با نام خداوند، نعت رسول اکرم و سایر بزرگان دین آغاز شود در شکوائیه معروف از زبان نی، نهفتههای روح انسان از جانب کسی بازگفته میشود که به والاترین تجربههای عرفانی دست یافته است و او، کسی نیست جز مولانا جلال الدین بلخی، با توجه به نکتهی محوری فوق، تعریف جامع و کاملی از «ادب» داده میشود و نویسنده، صلای بیادبی در آغاز مثنوی را نیز نوعی عرض ادب در پیشگاه خداوند تعبیر و تفسیر میکند که مولوی در شکوائیه خود به زیباترین شکل باز گفته است. در این مقاله، گذشته از مثنوی و دیوان شمس از منابع معتبری چون تمهیدات عین القضاه، مناقب العارفین شمس الدین احمد افلاکی نیز بهره گرفته شده است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6634.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6634_c5577b40c31215393efc6c71c830a6fc.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
دو ترجمة سرائیکی ناشناخته از رباعیات خیام و نقد و بررسی آنها
37
51
FA
رضا
مصطفوی سبزواری
.
10.22054/ltr.2000.6635
این مقاله محصول مطالعاتی است که بر روی ترجمههای رباعیات حکیم عمر خیام نیشابوری به زبان سرائیکی صورت پذیرفته است. این ترجمهها که اغلب از روی نسخههای معتبر فارسی و یا ترجمههای انگلیسی رباعیات است و به دو دسته تقسیم میشوند: الف) برگردان رباعیات خیام به نظم ب) برگردان رباعیات خیام به نثر همراه با شرح و توضیح. لازم به توضیح است زبان سرائیکی که در بخش مولتای پاکستان تکلم میشود از نظر فرهنگی دارای غذای ویژهای است و حدود 14 میلیون نفر به این زبان سخن میگویند.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6635.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6635_ab775362284f9509c7517f14329fdc09.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
دانه معنی
52
59
FA
محمدحسن
حائری
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی
10.22054/ltr.2000.6636
در این مقاله مفهوم عشق از دیدگاه سقراط، افلاطون، ابن عربی و مولوی تعریف شده صفات و ویژگیهای آن مورد بررسی قرار گرفته است. کوشش اصلی نگارنده بر این بوده است که دیدگاه مولوی در این زمینه کاویده شود و مشخص گردد که مولوی عشق را تجاذب ارواح میداند و هدف نهایی وی در نگارش داستان شاه و کنیزک این بوده است که روشن بدارد که: هر عشقی که در عالم زیرین حاصل گردد اگر بر مبنای شناخت و معرفت این جهانی باشد از بین رفتنی و باعث ننگ است و نام عشق بر ان نمیزیبد و عشقی که علت این جهانی نداشته و بیاختیار حاصل گشته باشد بیتردید علتی آن جهانی دارد و عاقبت، عاشق را بدان سر رهبر خواهد شد. نگارنده این نکته را همان چیزی میداند که شاعر عارف آن را دانه معنی شناخته و در پیمانه حکایت شاه و کنیزک نهاده است و بر این باور است که مرد خرد این دانه را از آن پیمانه بر خواهد گرفت. این مقاله با بیان دیدگاههای اندیشمندانی چون سنایی، عین القضات، عطار و حافظ به فرجام آمده است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6636.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6636_75ead1f02be060a19f1eb05e5a061156.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
تأملی در پیوند فکری مولوی و ابن عربی (بخش دوم)
60
75
FA
سیدحسن
امین
.
10.22054/ltr.2000.6637
مکتب عرفانی مولانای رومی از مکتب ابن عربی مستقل است. اثبات دیدار مولانا با ابن عربی در دمشق (در سالهای جوانی مولانا و پیری ابن عربی) و نیز دوستی و مصاحبت و مجالست مولانا با صدر قونوی (بزرگترین مروج و معلم تعالیم ابن عربی) در قونیه (در سالهای پایانی عمر این دو) یا اشتراک بعضی افکار، برای اثبات این که مولانا تحت تأثیر افکار ابن عربی واقع شده باشد، کافی نیست، زیرا: اولاً – دیدار مولانا با ابن عربی در دمشق، ملاقاتی گذرا بیش نبوده است. ثانیاً – مصاحبت و مجالست مولانا با صدر قونوی در قونیه، در زمانی بوده است که مولانا، در تصوف و معارف صوفیه به مرتبهی کمال رسیده است و دارای استقلال نظر بوده است. ثالثاً – شیوه سیر و سلوک طریقتی مولانا، پس از رسیدن به شمس تبریزی او را از مکتب اسلاف خود و مشایخ سلف او (یعنی پدرش بهاء الدین ولد سلطان العلماء بلخی و نیز جانشین پدرش برهان الدین ترمذی و دیگران) جدا کرد. مولانا با بیان ساده و فشرده و در قالب داستان و قصه با استفاده از منابع مختلف از جمله کلیله و دمنه، الهی نامه (حدیقه الحقیقه) سنایی و آثار عطار، حقایق عرفان عملی و علم باطن را در طبق اخلاص نهاده است و اما ابن عربی، پایه گذار عرفان عملی و علم باطن را در طبق اخلاص نهاده است. اما ابن عربی، پایهگذار عرفان نظری و تفکر عرفانیست و کمال حقیقی را در گرو فهم برانی و وجدانی و معرفت عقلانی و فراعقلانی میداند و از این رهگذر به بهاءالدین بلخی (پدر مولانا) و برهان الدین ترمذی (استاد و مرشد مولانا) شبیه است که شمس تبریزی مولانا را از مطالعهی آثارشان منع کرده است. رابعاً – برخلاف نتیجهگیری هانری کربن که استناد شارحان مثنوی را در ایران و هند به آثار ابن عربی دلیل تأثیر ابن عربی در مولانا میداند، اینگونه شرح و تفسیرها تنها حکایت از مقبولیت تام و تمام افکار ابن عربی در ایران و هند دارد که شارحان مثنوی در ایران و هند نیز از همین گروه بودهاند. در مثل ما میبینیم، جامی که یکی از شارحان بزرگ آثار ابن عربی ست، «نی نامه» خود را که شرح ابیات نخستین مثنوی معنوی است، براساس مکتب ابن عربی – وحد وجود و اعتباری بودن تعین و ماهیت – ساخته است. اما این واقعیت، تنها گزارشگر این حقیقت است که شارح این ابیات (جامی)، در عرفان نظری تابع بی قید و شرط ابن عربی ست و همة معارف الهی را به استشهاد آثار ابن عربی و صدر قونوی تفسیر و تبیین میکند نینامه جامی، نمیتواند دلیل بر تأثیر ابن عربی در مولانا باشد بلکه تنها دلیل بر تأثیر ابن عربی در جامیست. چنان که باز اگر شرح حاج ملاهادی سبزواری بر مثنوی سرشار از اصول عرفانی ابن عربی و همت متعالیهی ملاصدرا است، دلیل بر تأثیر ابن عربی و ملاصدرا در سبزواری ست نه در مولانا، پس، باید نتیجه گرفت که در آثار مولانا مفهوم یا مضمونی نمیتوان یافت که به اختصاص متعلق به ابن عربی باشد و در آثار دیگر عارفان و عالمان متقدم بر مولانا مسبوق به سابقه نباشد. بهدلایل یاد شده، مولانا را نمیتوان متأثر از ابن عربی دانست. چه مولانا به تصوف عاشقانه و مکتب رقص و سماع شمس تبریزی تعلق داشت و معارف صوفیانهاش نیز ریگ ماند و میراث تصوف خراسان بود. در حالیکه تعالیم ابن عربی، متأثر از مواریث حکمی و عرفانی غرب اسلامی بهویژه اندلس بود.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6637.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6637_cbef3e30ca5198a1a2cece8d8997750a.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
دیو در شاهنامه
76
100
FA
محمدرضا
برزگر
دانشگاه امام خمینی
10.22054/ltr.2000.6638
مقالة دیو در شاهنامه، برداشتی است از واژة دیو که پیش از اسلام در فرهنگ ایرانی رایج بود و پس از ورود اسلام به ایران مانند بسیاری از پدیدههای دیگر تغییر کرد و جای خود را به «جن» داد. آنچه در این مقاله اهمیت دارد، طرح برخورد انسان با دیوان است. زیرا انها همواره عامل مخل زندگی آدمی و نافی ارزشهای بشری به شمار آمدهاند. فردوسی ضمن معرفی این موجودات و مختصات آنها مبارزة بیامان ایرانیان را با افکار و رفتار آنها متذکر میشود و میکوشد عرصه زندگی مردم ایران را از وجود چنین عوامل مخربی پاک گرداند. از این رو بحث در خور توجه است. کلید واژه: دیو: پیکار انسان با دیو، پیروزی های انسان در این پیکار، نمادین بودن یا جنبه سمبولیک (symbolic) داشتن این مفهوم، خلاصه کردن همه کاستیها و کژیها در وجود این هیولای اسطورهای.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6638.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6638_1c39b1564b763470b17d76dcd26d7ba1.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
فراز و فرود شعر فارسی در عصر صفوی
101
107
FA
مهدی
دشتی
0000-0000-0000-0000
.
me.dashti@gmail.com
10.22054/ltr.2000.6639
در این مقاله تطور و شکلگیری شعر فارسی در شبه قارة هند بررسی شده است. مقاله تأکید دارد که زبان و ادب فارسی در هند پا به پای زبان و ادب فارسی در ایران حرکت میکرد و هر موج تحولی که در اینجا بهوجود میآمد تا آن کرانهها ادامه مییافت به گونهای که در هند نیز سبک خراسانی و آذربایجانی و عراقی همپا و هماهنگ ایران زمین نفس میکشید. روابط ایران و هند از دوران پیش از اسلام تا عصر صفویه نیز به اختصار، در مقاله مطرح شده است و براساس منابع و مأخذی چون سفرنامه ابن بطوطه به حضور ایرانیان در شبه قاره و گسترش آنان تا اندونزی حتی جزایر جاوه و سوماترا اشره شده است. در عین حال، شکلگیری سبک هندی و نحوهی مهاجرت شاعران از ایران به هند بهدلیل سیاستهای شاهان صفوی نیز در مقاله مطرح شده و ضمن آن، این نکتة اساسی مورد بررسی و تأکید قرار گرفته که عصر صفوی، دوره انحطاط شعر فارسی و در مقابل، اوجگیری شعر والای دینی است
https://ltr.atu.ac.ir/article_6639.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6639_b2a192ad8a3881f68edf409d80227088.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
غزالی و آثار وی در مراکز علمی و دینی کردستان
108
114
FA
شهباز
محسنی
.
10.22054/ltr.2000.6640
مقاله حاضر گزارشی است در معرفی نسخهای خطی از احیاء علوم الدین که بهوسیله کاتبی فرهیخته و خوش خط به نام اسمعیل مراغی در ساوجبلاغ (مهاباد کنونی) استنساخ و تصحیح شده است. کاتب، آن را به بوداق سلطان حاکم وقت مکریان (که ساوجبلاغ مرکز آن ناحیه بوده) اهدا کرده است. این نسخهی نفیس چونان هزاران جلد کتاب پرارزش دیگر از کشورمان به غارت رفته است و توسط غارتگران فرهنگی به آن سوی مرزها برده شده است و هم اکنون کتابخانهی ملی قاهره است. این گفتار سعی در معرفی جایگاه آثار غزالی در حوزههای دینی و دانشندان کردستان بهعنوان بخشی از مجموعهی بزرگ اسلام و ایران دارد.
تخریج: از اصطلاحات علم حدیث؛ تحقیق دربارهی نشانی و مشخصات حدیث در امّهات احادیث. 2- ساوجبلاغ یا ساوجبلاخ: نام قدیمی شهر مهاباد است که در زمان پهلوی اول,نام آن به مهاباد تغییر یافت. ساوجبلاخ به معنی چشمة سرد و خنک است و مهاباد نام پیامبری ایرانی است
https://ltr.atu.ac.ir/article_6640.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6640_3751931928a683089185b8b34752d438.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
با استاد قاضی در منشئات امیر نظام
115
125
FA
اسماعیل
تاجبخش
0000-0002-3165-9102
.
e.taj37@yahoo.com
10.22054/ltr.2000.6641
حدود هفده سال پیش که افتخار شاگردی در محضر استاد علّامه مفضال جناب آقای سید حسن آقا قاضی طباطبایی را در دانشکدة ادبیات تبریز داشتم، روزی صحبت از منشئات امیر نظام گروسی و تصحیح آن به میان آمد، و قرار شد این کمترین تحت راهنماییهای استاد این مهم را انجام دهد، استاد قبل از هر چیز نسخهی چاپ سنگی منشئات را از کتابخانة شخصی خود به بنده مرحمت فرمودند تا بازنویسی متن را شروع و اشکالات آن را یادداشت کند. متأسفانه با فوت شدن استاد این کار نیمه تمام و کتاب استاد نیز نزد حقیر به یادگار ماند. حال پس از گذشت سالها حواشی آن زندهیاد را به ترتیب صفحات از هامش صفحات کتاب مذکور استخراج کردم و با عبارتی که دربارهی آنها بود آوردم؛ و برای چاپ به مجله زبان و ادب تقدیم کردم، تا در صورت صواب دید آن را چاپ کنند.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6641.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6641_166fc00f6d879eec52d0cea90c01498c.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
سایهها و سالکان بررسی نمادگرایی عرفانی در منطق الطیر
126
134
FA
حسین
خسروی
.
10.22054/ltr.2000.6642
این مقاله بررسی ساختگرایانهی ابیاتی از منطق الطیر عطار است و ابیات 616 تا 680 این را در بر میگیرد. این قسمت از کتاب، به منزلهی پیش درآمدی بر داستان اصفی محسوب میگردد. برای آشنا کردن خواننده با موضوع اصلی داستان، عطار از شیوه براعت استعلال بهره گرفته است که هسته اصلی آنرا در خود نهفته است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6642.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6642_ae9cb86e3000c089748407166777507f.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
جادوپزشکی در شاهنامه
135
153
FA
مجتبی
دماوندی
.
lonelytears89@gmail.com
10.22054/ltr.2000.6643
این جستار، به اختصار، جادوپزشکی را در شاهنامه بررسی مینماید، در مقدمه پیرامون جادو پزشکی و جادو درمانی شرحی میآید، سپس درمانگریهای شگفت و جادویی در شاهنامه بررسی میشود، بیشترین درمانگریهای شگفت انگیز در شاهنامه، مربوط به سیمرغ است، در قسمت اول مقاله، زادن رستم، گیاهان جادویی و نوشدارو، نقش موبدان در جادو کاری، درمانگری جادویی سیمرغ و مداوای رستم و رخش در نبرد رستم با اسفندیار مورد بحث قرار میگیرد. سپس در قسمت دوم به درمان گستهم توسط کیخسرو با مهرهای جادویی پرداخته میشود و به نقش مهرهها و سنگهای جادویی در شفابخشی و درمانیابی اشارتی میرود و در پایان به درمان چشمان کاووس توسط رستم با خون جگر دیو سپید که دیوی جادوست، نظری افکنده میشود. در ضمن از متون و آثار دیگر نیز در تحلیل و توضیح موارد فوق در جای جای جستار استفاده گردیده است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6643.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6643_f15092812b5b0793cb9402c5e523f138.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
3
13
2000
11
21
آرای کلی لغوی ابو علی فارسی
154
173
FA
صفدر
شاکر
دانشگاه آزاد واحد فسا
10.22054/ltr.2000.6644
در این مقاله با استفاده از کتب معتبر لغوی مانند: «المخصص» ، «المزهر»، «الخصائص»، «سر صناعه اعراب» و همچنین کتب جدیدی که در فقه اللغه به نگارش درآمده است، عقاید و آرای کلی لغوی ابو علی فارسی پیرامون پدیدههای لغوی ترادف، تضاد، اشتراک لفظ، قلب لغوی و نظایر آن که تاکنون منتشر نشده است تحلیل و به آرای لغوی که سهواً به ایشان نسبت دادهاند و تفاسیر ناصواب از آرای وی نیز به گونهای تحلیلی اشاره شده است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6644.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6644_aa9661f807f7d8a06f7bd1c10bcf787b.pdf