دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
هم سنجی روایت «جم» در اسطوره و حماسه
9
30
FA
ابراهیم
محمدی
استادیار دانشگاه بیرجند
emohammadi2014@yahoo.com
10.22054/ltr.2011.6555
امروز یه لطف پیشرفت مطالعات ساختار گرا و نظریههای روایتشناسی، امکان بازشناسی گونههای مختلف روایی یه شکل دقیقتری فراهم آمده است. شناخت قوانین روایی حاکم بر هر یک از گونههای و تفاوتهای ساختاری میان آنها، به درک بهتر تمایزهای میان ژانرهای گوناگون کلام کمک شایانی خواهد کرد. «حماسه» گونهای است که بر اثر تکامل جنیههایی از روایت اسطورهای به وجود آمده است. هدف ما در جستار، همسنجی یک روایت اسطورهای مشخص(در اوستا و متون پهلوی) با ساخت همان روایت در شاهنامه است. مقصود ازچنین مقایسهای، بررسی این مسأله است که ساخت این روایت اسطورهای پس از انتقال و بازسرایی در شاهنامه، چه تفاوتهایی کرده است. با وجود شباهت برخی رئوس اصلی داستان جمشید در اسطوره و حماسه، تفاوتهای مهمی نیز میان این دو وجود دارد که در این مقاله تلاش میکنیم به بررسی برخی از آنها بپردازیم.
جم,روایتشناسی,اسطوره,حماسه,شاهنامه,رولانبارت
https://ltr.atu.ac.ir/article_6555.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6555_60f3068311806c255a88d1cd4b03401d.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
تحلیل فرآیند نشانه- معناشناختی فرهاد در منظومهی خسرو و شیرین نظامی
31
51
FA
اسماعیل
نرماشیری
استادیار دانشگاه ولایت
toordan@yahoo.com
10.22054/ltr.2011.6556
نشانه- معناشناختی از جمله نظریههایی است که موجب میشود نظام ایستا و مکانیکی نشانهشناسی ساختگرا به نظامی سیال تبدیل گردد. این نظریه بر پایهی اصول پدیدار شناختی و جریان یابی نشانهها قرار دارد و میکوشد تا تبیین کند که چگونه نشانهای با برخورداری از نظامهای معنایی، در روند نشانهپذیری و معنایابی متکثر قرار میگیرد. همچنین آشکار میسازد که عامل انسانی چطور و چگونه تأثیری را در رابطه سازی بین دال و مدلول به وجود میآورد.
این مقاله از رهگذر این نظریه تلاش میکند تا پاسخ مناسب این پرسشها را بیابد که: چگونه فرهاد در مسیر نشانهپذیری متکثر و معنایابیهای عمیق واقع میشود؟ و خسرو در این رویکرد چگونه شرایطی دارد؟ و چرا فرهاد پایگاهی مرجع و اسطورهای مییابد؟ و خسرو به نشانهای نازل و فرو کاسته تبدیل میشود؟
تجلیل,فرآیند,نشانهپذیری,معنایابی,منظویهی خسرو و شیرین
https://ltr.atu.ac.ir/article_6556.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6556_caa3e8fbe5478acdceddb22ff002e3de.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
قرائت و حدت وجودی از آینه در غزلیات بیدل
53
72
FA
شهلا
خلیل اللهی
استادیار دانشگاه شاهد
khalilollahe@yahoo.com
10.22054/ltr.2011.6557
هدف مقاله حاضر تبیین یکی از مفاهیم تمثیل «آینه» در غزلیات بیدل و تحلیل پیوند آن با تمثیلهای به کار رفته در افکار و آراء ابن عربی است. مسئله اصلی این مقاله بررسی جایگاه آینه در غزلیات بیدل به مثابه منعکس کننده بالاترین نقطه اندیشه عرفانی ابن عربی، یعنی وحدت وجود است روشن نمودن این مسئله که بیدل در این چشم انداز تا چه حد، تحت تأثیر اراء و افکار ابن عربی بوده، ضرورت این بررسی رافراهم نموده است. این مقاله به روش کتابخانهای و تحلیل محتوا انجام گرفتهاست؛ ابن عربی نقش آدمی به عنوان مرتبه جامع را با یکی از تمثیلها، یعنی آینه، تبیین میکند و با به کارگیری این تصویر در پی توضیح سر «انعکاس حقیقت در آینه خیال» برمیآید. باید توجه داشت که دراین تمثیل دو عامل حضور دارد، یکی آینه و دیگری ناظر یا شاهدی که صورت خود راچون شیئی درآینه میبیند در این فرایند انعکاسی، انسان هم حلقه اتصالی و هم عامل شناسایی است، پس هم نماینده آینه و هم عامل شیء مشهود است. آینه، نماد انعکاس پذیری ماهیت هستی و شیء مشهود است و شاهد هم خود الله است. از این رو ابن عربی انسان را «عین اصل انعکاس» توصیف میکند. بیدل شاعر فارسی زبان و عارف دلباختهی اندیشه عرفانی به خصوص عرفان وحدت وجودی مکتب ابن عربی است و از پیروان و سخنگویان برجسته اندیشه ابن عربی به شمار می رود و یکی از تمثیلهای مورد علاقه او نیز آینه است. نتیجه ی بررسی موتیو آینه در غزلیات بیدل، افکار عرفانی او را در مورد خدا، انسان و جهان روشن می سازد. همچنین جایگاه والای او را در میان شاعران سبک هندی و چگونگی پیوند اندیشههایش با امکانات زبان و تجربه شاعرانه را مشخص میکند.
وحدت وجود,آینه,ابن عربی,غزلیات بیدل
https://ltr.atu.ac.ir/article_6557.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6557_cb72e24226cabcf0b4751d9939ca4cfe.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
بررسی و تحلیل «فرآیند تفرد» در غزلیات سنایی
73
90
FA
محبوبه
مباشری
دانشیار دانشگاه الزهرا
mobasheri2010@gmail.com
10.22054/ltr.2011.6558
«فرایند تفرد»، عاملی روانی است که رشد ذهنی و انکشاف درونی و ناخودآگاهانهی بشر را در طول حیات او به تصویر میکشد و حتی هنگام رسیدن فرد به نقطهی کمال و باروری، بر نحوه ی اتخاذ تصمیمات ارادی او تأثیر می گذارد. این فرآیند روانکاوانه بهعنوان محور مرکزی شخصیت فردی، راهنمای درونی و حتی مرشد ناخودآگاه ذهن محسوب میشود و با گذر زمان، تفکر وی را به تکامل میرساند.
باید در نظر داشت که غزلیات سنایی بازتابی از مفهوم شعر ناب (pure poetry) و سیری ناخودآگاهانه از اندیشه های شاعر است که به اوج جوشش و جلا میرسد؛ بنابراین با بررسی سیر تکامل روانی در غزل سنایی، به این نکته میرسیم که اندیشههای عرفانی موجود در آنها حالات دلالتمندی از این فرایند روحی – روانی را ته تصویر میکشد.
این پژوهش بر آن است تا بهره گیری از روش توصیفی، میزان تأثیر قالب غزل و مفاهیم عرفانی را در تکامل روانی این حکیم و شاعر برجسته آشکار سازد. از این رو به نظر میرسد که کاربرد چند منظورهای مفاهیم و زبان شطح آمیز، درونی سازی کهن الگوی «پیر دانا»، استحالهی مفهوم آنیما در برخی غزلها و تأثیر همه جانبه ی دین و عرفان در روان شاعر از عوامل مهمی است که روان وی را مرحله به مرحله به مرز تکامل نزدیک میسازد.
فرایند تفرد,تکامل روانی,غزل,عرفان,سنایی
https://ltr.atu.ac.ir/article_6558.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6558_b9c04dabff6524a2165277499c79b7da.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
منبع شناسی احادیث گلشن راز شیخ محمود شبستری بر مبنای چاپ دکتر دزفولیان
91
125
FA
اسماعیل
تاج بخش
دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی
10.22054/ltr.2011.6559
گلشن راز شیخ محمود شبستری، یکی از ارزندهترین آثار عرفان نظری بر پایه ی اندیشههای ابن عربی است که شیخ، آن را در پاسخ به پانزده و به روایتی، هفده سوال امیر حسن هزوی، به نظم آورده و در آن به اصول عرفان وتصوف اسلامی پرداخته است. در این مقاله، از دید منبع شناسی به بررسی احادیث آن پرداخته شده است و نشان داده شده که کدامیک از احادیث موجود در گلشن راز در منابع بیشتری آمده و مورد اعتنای گردآورندگان بیشتری قرار گرفته است که این دسته از احادیث، بیشتر ناظر به اندیشههای عرفانی و کشف و شهود است خاصه خود شیخ نیز، با فلسفه میانهی خوبی نداشته و عقل و استدلال رادر راه شناخت حقایق ضعیف و ناتوان میدانسته است. و همچنین، نشان داده شده که کدامیک از احادیث، ابیات بیشتری از این منظومه را به خود اختصاص داده که این احادیث نیز، بیشتر بیانگر اندیشهی وحدت وجودی است.
گلشن راز,احادیث,منابع و مآخذ,عرفان و تصوف,وحدت وجود
https://ltr.atu.ac.ir/article_6559.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6559_703bcaf8be3bbf4a78935bf8766dfef8.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
تقابل نمادهای خیر و شر در دورهی اساطیری شاهنامه
127
143
FA
رامین
محرمی
0000-0001-5839-3888
استادیار دانشگاه محقق اردبیلی
moharami@uma.ac.ir
10.22054/ltr.2011.6560
تقابل خیر و شر از مضامین اصلی شاهنامه است. اعتقاد به وجود دو قطب اهورایی و اهریمنی, ریشه در باورهای اساطیری ایرانیان دارد و این عقیده در سرتاسر شاهنامه نیز انعکاس یافته است. در شاهنامه هر جا که نیروهای خیر، مانند فریدون و ایرج که نماد خرد و خیر هستند، حضور دارند، نیروهای تاریکی، مانند ضحاک و تور نیز، که نماد شر و نابخردی هستند، به ستیزهها با آنان مشغولند دیوها نماد ضد ارزشها و قهرمانان نماد ارزشها هستند. این دو نیرو همواره در حال جدالند. نیروی شر به اندازهی نیروی خیر تواناست، تا جایی گاهگاهی غلبه با این نیروست؛ اما سرانجام نیروی خیر بر شر سیطره مییابد با وجود این ستزه میان روشنایی و تاریکی در هزارهی سوم هرگز پایانی نخواهد داشت، زیرا این ستیز، سبب تداوم هستی است و اگر چنانچه یکی از این دونیرو به طور مطلق بر دیگری غلبه یابد، هستی پایان خواهد پذیرفت.
شاهنامه,اسطوره,ستیز خیر و شر,نمادهای خیر و شر
https://ltr.atu.ac.ir/article_6560.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6560_082258076689b1153630f274f369bf39.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
15
49
2011
11
22
بهمن دژ شاهنامه از اسطوره تا واقعیت
145
158
FA
رضا
رضالو
استادیار دانشگاه محقق اردبیلی
reza_rezaloo@yahoo.com
10.22054/ltr.2011.6561
در شاهنامه فردوسی به نام مکانهایی اشاره شده که یکی از این آنها, دژی است اهریمنی به نام «دژ بهمن» که در اطراف اردبیل و در دوره کیانیان، وجود داشته است. نام این دژ، در داستان اختلافی که میان سرداران ایرانی بر سر جانشینی کاووس وجود داشته، ذکر شده که طی آن برخی از سران به جانشینی فریبرز و برخی دیگر به جانشینی کیخسرو تمایل دارند. کاووس چاره در این می بیند که از این دو نفر هر کدام که بتواند دژ جادویی بهمن را فتح نماید، جانشین وی گردد. مقاله زیر بااستفاده از مطالعات باستان شناسی سعی دارد موقعیت دژ بهمن را مکان یابی نماید.
شاهنامه,کیانیان,بهمن دژ,قلعه قونان قیران
https://ltr.atu.ac.ir/article_6561.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6561_104ea5afd9b3d05f52ba596d4273f0bd.pdf