ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل دهنامههای ادب فارسی از دیدگاه انواع ادبی
در تذکرهها، کتابهای تاریخ ادبیات، فهرستها و سایر مراجع به دلیل گستردگی و پراکندگی موضوعی، گاه مطالبی نقل میشود که نمیتوان به درستی همهی آنها اطمینان داشت؛ یکی از آن موارد، انتساب آثار نسبتاً زیادی به دهنامههاست. این وضعیت گاه نیز حاصل پیشداوریهای غیر تحقیقی و اعتماد بدون مراجعه به اصل آثار است که برخی محققان مرتکب شدهاند و به اندک نشانهای مانند شباهت نام یا اشارهی صرفاً واژگانی و نه اصطلاحی، یا صرف یادکرد شخصی و مشاهده در کتابی، حکم به تعلّق اثری به نوع خاصی دادهاند؛ بهطوری که 23 منظومه به نام دهنامه در این آثار ثبت شده است که نیمی از آنها واقعاً دهنامه نیستند. پرسشهای تحقیق نوشتهی حاضر، گرد این موارد هستند که نظریههای انواع ادبی چه مطالبی را بررسی میکنند؟ چه ملاکها و ابزارهایی بیشتر بهکار تشخیص انواع ادبی میآیند؟ آیا همهی آثاری که نام دهنامه بر آنها نهاده شده است، دهنامه هستند؟ در پایان، پس از حذف 11 اثر که منسوب به دهنامهاند، 12 اثر باقی میماند که از این تعداد 7 منظومه کاملاً با معیارهای تعیینکنندهی ژانر دهنامه همخوان هستند که عبارتند از: منطقالعشاق اوحدی مراغهای، محبتنامهی ابننصوح، عشاقنامهی عبید زاکانی، تحفهالعشاق رکن صائن سمنانی، روحالعاشقین شاه شجاع، روضهالمحبین ابنعماد و محبوبالقلوب حریری. 3 اثر الحاقی به ژانر دهنامه نیز وجود دارد که عبارتند از: عشاقنامهی عراقی، صحبتنامهی همام تبریزی و سینامهی امیرحسینی هروی. اما 2 اثری که بدون بررسی باقی ماندند، روضهالعاشقین عزیز بخاری و عشرتنامه هستند.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6562_17124db393e760f1fac6ea373c164b5f.pdf
2012-02-20
9
36
10.22054/ltr.2012.6562
ادبیات غنایی
نظریهی انواع ادبی
دهنامه
ساختارگرایی
تودوروف
محبوبه
خراسانی
najafdan@gmail.com
1
استادیار دانشگاه آزاد واحد نجف آباد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
زمینه ها و نمودهای رمانتیسم در «بخارای من؛ ایل من»
در این مقاله، زمینهها و نمودهای رمانتیسم در آثار داستانی محمد بهمن بیگی بررسی شده است. با وقوع تحولات اجتماعی و سیاسی در ایران و آشنایی ایرانیان با ادب و فرهنگ اروپایی، در اواخر دوره مشروطه و دوران پهلوی، زمینه برای رواج آثار رمانتیک غربی و ترجمههای آن در میان ایرانیان فراهم شد. بهمن بیگی از یک سو تحت تأثیر فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه، از دیگر سو بر اثر ویژگیهای شخصیتی، تجانس روحی، نوع زندگی در میان ایل، گرفتاریهای دوران تبعید و دوری از خانواده، در نوشتههای خود به مکتب رمانتیسم گرایش یافت؛ امّا از جنبههای افراطی رمانتیسم پرهیخت و با تلطیف ویژگیهای آن، آثاری دلانگیز و دلنشین، که در مرز میان حقیقت و خیال هستند، به وجود آورد. جنبههای تخیلی و حقیقتنمایی آثار او، چنان در هم آمیختهاند که تمییز آنها بسی دشوار است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6563_72e5f16741a44dea9f8044cfc7a38e33.pdf
2012-02-20
37
52
10.22054/ltr.2012.6563
بهمن بیگی
رمانتیسم
داستان
بخارای من؛ ایل من
علیرضا
شعبانلو
alirezashabanlu@yahoo.com
1
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روایتشناسی یک داستان کوتاه از هوشنگ گلشیری براساس نظریهی ژنت
یکی از بارزترین ویژگیهای داستان مدرنیستی معاصر استفاده از صناعات روایی فراوان در آن است. نویسندگان مدرنیست روزگار معاصر برای عرضهی هستیشناسیِ نوین خود همواره از تکنیکهای روایی پیچیده بهره گرفتهاند و از روایتهای کلاسیک و خطّیِ سدههای پیشین دوری جستهاند. هوشنگ گلشیری یکی از داستاننویسان روزگار ماست که با بهرهگیری از صناعات روایی فراوان آثاری پیچیده، چندلایه و دیریاب خلق کرده است. روایت پیچیدهی داستانهای گلشیری از مهمترین مشخّصههای سبک داستاننویسی اوست. در این پژوهش براساس نظریهی ژنت، روایتشناس ساختارگرا، داستان کوتاهِ معصوم دوم روایتشناسی و تحلیل شده است. پس از گزارش نظریهی ژنت، سه سطح رواییِ داستان، متنِ روایی و روایتگریِ این داستان کوتاه و مؤلّفههای رابط این سطوح «زمان دستوری: نظم و ترتیب، تداوم، بسامد»، «وجه یا حال و هوا: فاصله و کانونیشدگی» و «صدا یا لحن» تحلیل و بررسی میشود تا فنون و صناعاتِ کاربستی هوشنگ گلشیری در خلق این اثر نشان داده شود و نیز معلوم گردد که گلشیری بهگونهای مدرنیستی از این مؤلّفههای روایی استفاده کرده است. هدف این پژوهش آن است نشان دهد مطالعهی ساختارِ روایی آثار گلشیری به درک پیچیدگیهای آنها کمک میکند و منجر به شناخت بیشتر جنبههای معنایی میشود.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6564_4af4d0641050f517b0d031248404d908.pdf
2012-02-20
53
80
10.22054/ltr.2012.6564
هوشنگ گلشیری
معصوم دوم
نظریهی ژنت
روایتشناسی
سطوح روایی
کاظم
دزفولیان
k.dezfoulian12@gmail.com
1
استاد دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی بازتاب کودتای 28 مرداد 1332 در آثار داستانی ابراهیم گلستان
کودتای 28 مرداد 1332 یکی از سه حادثۀ مهم سیاسی و تأثیرگذار یکصد سال اخیر تاریخ معاصر ایران است. انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی، دو حادثۀ دیگر این قرن بهشمار میروند. این واقعه علاوه بر بازتاب گسترده بهصورت صریح و پوشیده در ادبیات داستانی، در شکلگیری جریان سمبولیسم ادبی تأثیر داشته است. بسیاری از نویسندگان روشنفکر و مبارز بهدلیل فشار و اختناق حاکم بر جامعه، با زبان و بیانی رمزی و تمثیلی در نقد مسائل اجتماعی- سیاسی کوشیدند و مسائلی همچون شکست جنبش ملی، روحیۀ یأس و ناامیدی، استقرار استبداد داخلی و نفوذ مجدّد استعمار در مرکز توجه آنان قرار گرفت. در پژوهشهای ادبی، انعکاس و بهویژه نتایج حادثه کودتا در داستاننویسی معاصر کاویده نشده است. در این پژوهش، نحوۀ انعکاس کودتا در آثار داستانی ابراهیم گلستان بهشیوۀ توصیفی- تحلیلی بررسی شده است. نتیجۀ بررسیها نشان میدهد که انعکاس این رویداد در داستانهای ابراهیم گلستان بیشتر در حوزۀ درونمایه، شخصیت و فضاسازی است. درونمایههایی مانند عدم اتّحاد و همدلی در میان آدمها، دخالت بیگانگان در عرصههای سیاسی و فرهنگی و اعتراض به جوّ اختناقزده و ناامن جامعه، روحیۀ یأس و ناامیدی و شکست و تردید و پوچی در شخصیتهای داستانی و توصیف فضای استبدادی و تیرۀ جامعه، بازتاب کودتا را در داستانهای گلستان نشان میدهد. گلستان در این داستانها بهصورت غیر مستقیم و با استفاده از نماد و تمثیل، انتقاد خود را نسبت به اوضاع جامعه بیان کرده است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6565_9f1c25d0576a820ee7cbffb85120fb22.pdf
2012-02-20
81
106
10.22054/ltr.2012.6565
نقد ادبی
ادبیات داستانی معاصر
کودتای 28 مرداد
داستانهای ابراهیم گلستان
سعید
بزرگ بیگدلی
bozorghs@modares.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گزینش مخاطب درون متنی شعر مشروطه (برپایهی تجربههای شخصی شاعران)
جستار حاضر چگونگی گزینش مخاطب درون متنی را براساس تجربههای شخصی چند شاعر برجستهی عصر مشروطه بررسی میکند. پرسشهایی که این پژوهش میکوشد به آنها پاسخ دهد عبارت است از اینکه: 1ـ هریک از شاعران مورد نظر، در گزینش مخاطب بیشتر تحتتأثیر چه جنبههایی از تجربههای شخصی بودهاند؟ 2ـ آیا تجربههای شخصی متفاوت، باعث تمایز سبک ایشان در گزینش مخاطب شده است؟ روش کار در این پژوهش به شیوهی استنتاجی بوده، ابتدا با مطالعهی دقیق دیوان شاعران دورهی مشروطه، انواع مخاطب با محوریت مخاطب درون متنی دسته بندی، تقسیم و تعریف شده است. سپس اطلاعات زندگینامهای این شاعران، به عنوان دادههایی برای مبحث تجربیات شخصی در نظر گرفته شده که این اطلاعات در چهار محور: خانواده، تحصیلات و مطالعات، اعتقادات و باورها، نقشهای اجتماعی ارائه شده، تأثیر این تجربهها در گزینش مخاطب درون متنی مورد بررسی قرار گرفتهاند. نتیجهی پژوهش بیانگر آن است که تجربههای شخصی شاعران، موجب تمایز سبکی ایشان در گزینش مخاطب میشود؛ با دقت در چگونگی این گزینش میتوان به اندیشه و جهانبینی هنرمند نزدیکتر شد. همچنین توجّه به ساختار و بسامد انواع مخاطب درونمتنی، هویت مخاطب بالقوه یا آرمانی شاعر را نشان میدهد
https://ltr.atu.ac.ir/article_6566_de5bf476aaa06dd6a5d48736037082d8.pdf
2012-02-20
107
131
10.22054/ltr.2012.6566
شعر مشروطه
شاعران مشروطه
تجربههای شخصی
مخاطب
مخاطب درونمتنی
محسن
ذوالفقاری
m-zolfaghary@araku.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه اراک
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی در نامههای شاهنامهی فردوسی
در شاهنامهی فردوسی، نامه به عنوان یکی از وسایل برقراری ارتباط و انتقال پیام، کاربرد و اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله نامههای شاهنامه از جهت سطوح ارتباطی به سه دسته: بالادست به زیر دست، زیردست به بالادست و نامهی همتایان به هم، تقسیم شده است. همچنین اجزا و ارکان تشکیل دهندهی نامهها که معمولاً به تناسب موضوع و مخاطب متفاوت بوده و چگونگی آغاز و انجام آنها مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این، از مطالبی که فرستندگان پیش از شروع نامه و پس از ختم آن میآوردهاند و نیز ذکر فرستنده و مخاطب، مهر کردن نامه و موضوع و کارکرد نامهها در شاهنامه سخن گفته شده است. هدف اساسی ما در این مقاله آشنایی با پیشینهی نامه و نامه نگاری در ایران پیش از اسلام و تحلیل نامههای شاهنامه در جهت الگوگیری از آنها در مکاتبات امروز است. با توجه به آنکه نامههای شاهنامه در بر گیرندهی راه و رسم مکاتبات در ایران پیش از اسلام است، توصیف و تبیین و تحلیل آنها میتواند در بهتر شدن شیوههای نامه نگاری مفید واقع شود.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6567_c04a82231ac49e6b3f97dac2358882a6.pdf
2012-02-20
133
157
10.22054/ltr.2012.6567
شاهنامه فردوسی
نامه
اجزای نامه
موضوع نامه
مهرکردن نامه
کارکرد نامه
قاسم
صحرائی
ghasem.sahrai@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه لرستان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد توالی خویشکاریهای قهرمان در نظریهی ریختشناسی پراپ (با تکیه بر ریختشناسی سه قصّه از شاهنامه)
مقالهی حاضر به روش تحلیلی– انتقادی و بر اساس ریخت شناسی سه قصه از شاهنامه، به بررسی و نقد اصل «توالی خویشکاریهای قهرمان» در نظریهی ریختشناسی پراپ میپردازد. به این منظور، نخست سه قصه از قصههای شاهنامه از دیدگاه ریختشناسی، بررسی میشود که خویشکاری قهرمانان آنها یکسان است و ظاهراً ساختار یکسانی دارند؛ اما در عناصرِ متغیر آنها تفاوتهایی وجود دارد و پس از تحلیل اشتراکات و اختلافات آنها، به این نتیجه میرسد که در ردهبندی قصهها، تنها توجه به خویشکاری نمیتواند آنها را در یک رده قرار دهد و باید تأثیر برخی ازعناصر متغیر هم بر آن در نظر گرفته شود؛ چون هر چند در این قصّهها خویشکاریهای قهرمانان محدود (کوچ، عشق، آزمایش، ازدواج، بازگشت) و یکسان است، اما برخی از عناصر متغیر مانند محیط اجتماعی و یا هویت قهرمان و شخصّیت اصلی، بر توالی این خویشکاریها تأثیر گذاشتهاست.
https://ltr.atu.ac.ir/article_6568_9bb693b4ab1e3a18f73c1bf210a433d9.pdf
2012-02-20
159
179
10.22054/ltr.2012.6568
پراپ
ریختشناسی
توالی خویشکاری
محیط اجتماعی
هویت قهرمان
خاور
قربانی
ghorbanikhavar@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه آزاد واحد مهاباد
AUTHOR