بررسی متون ادبی
محمّدامین احسانی اصطهباناتی
چکیده
امروزه در مباحث زبان‌شناسی، مطالعۀ تأثیر بلاغت بر نحو و ساختار، معاصر اهمّیّت اساسی دارد؛ در زبان فارسی، تاکنون پژوهش مستقلی دربارۀ تأثیر بلاغی و آرایش نحوی در متون نثر مصنوع و متکلّف با محوریّت کتاب نفثه‌المصدور انجام نگرفته است. در این مقاله، نخست به بررسی نحو و رابطۀ آن با دستور و بلاغت خواهیم پرداخت و پس از برشمردن نقادانۀ پیشینۀ ...
بیشتر
امروزه در مباحث زبان‌شناسی، مطالعۀ تأثیر بلاغت بر نحو و ساختار، معاصر اهمّیّت اساسی دارد؛ در زبان فارسی، تاکنون پژوهش مستقلی دربارۀ تأثیر بلاغی و آرایش نحوی در متون نثر مصنوع و متکلّف با محوریّت کتاب نفثه‌المصدور انجام نگرفته است. در این مقاله، نخست به بررسی نحو و رابطۀ آن با دستور و بلاغت خواهیم پرداخت و پس از برشمردن نقادانۀ پیشینۀ تحقیق، کارکرد بلاغی نحو را در متن نفثه‌المصدور باز می‌نماییم و با استناد به نمونه‌ها و رجوع هم زمان به بافت موقعیّتی و عاطفی و آهنگین کلام زیدری و اقتضای دل مخاطب، هنر نویسنده را در استفادۀ بلاغی از سازۀ نحو نشان می‌دهیم. در این جستار، با رویکرد نحوی به ساختار دستور زبان فارسی و نیز بلاغت جُرجانی، به حصول نتایج رسیده‌ایم. نتایج این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر مبنای داده‌های کتابخانه‌ای به دست آمده است نشان می‌دهد زیدری از آرایش و چیدمان نحوی به‌نحو شایسته‌ای برای محاکات و گفت‌و‌گوی درونی با خویشن بهره برده است. شیوۀ ترکیب و طرز قرار گرفتن ارکان جملات به صورت مقوله‌ای بلاغی و سبک‌ساز سبب شده است. زیدری در گزینش واژگان، شیوۀ ترکیب و تقدّم و تأخّر واژه‌ها و چیدمان نحوی کلام به‌گونه‌ای عمل کند که سبب ایجاد ساختار بلاغی- سبکی خاصّی شود.
