بررسی متون ادبی
محمدمهدی زمانی؛ سمیه آقابابایی
چکیده
داستان جنگ فارسی یکی از جریان‌های مهم در ادبیات معاصر فارسی است. یکی از موتیف‌های موجود در این آثار اشاره به جنبه‌هایی از گفتمان ناسیونالیسم ایرانی و عربی است. در پژوهش پیش‌رو، به مطالعۀ جنبه‌های مختلفِ این موتیف پرداخته می‌شود. در این پژوهش، به بررسی جنبه‌های ایدئوژیک بازنماییِ راویانِ آثارِ داستانی جنگ ایران و عراق در ارتباط ...
بیشتر
داستان جنگ فارسی یکی از جریان‌های مهم در ادبیات معاصر فارسی است. یکی از موتیف‌های موجود در این آثار اشاره به جنبه‌هایی از گفتمان ناسیونالیسم ایرانی و عربی است. در پژوهش پیش‌رو، به مطالعۀ جنبه‌های مختلفِ این موتیف پرداخته می‌شود. در این پژوهش، به بررسی جنبه‌های ایدئوژیک بازنماییِ راویانِ آثارِ داستانی جنگ ایران و عراق در ارتباط با ناسیونالیست‌های ایرانی (شامل سو‌ژهای گفتمان پهلوی) و عرب (شامل سوژه‌های گفتمان بعث) پرداخته می‌شود. بدین‌منظور، مفصل‌بندی ناسیونالیسم یا تخطئۀ آن در پیکره‌ای شامل سی هزار صفحه از آثار داستانی جنگ (شامل آثاری که تحت‌عنوان «داستان دفاع مقدس» طبقه‌بندی می‌شوند و آثاری که رویکردی متفاوت دارند) در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی، به‌صورت کیفی، بررسی می‌شود. بررسی این آثار، پیوندِ هویتِ مشارکان گفتمان (شامل تولیدکننده و مصرف‌کننده) و شیوۀ بازنمایی و تفسیر آنان را روشن می‌کند. بررسی این آثار نشان می‌دهد که عمدتاً آثارِ نویسندگان متشرع و انقلابیْ ناسیونالیسم ایرانی و عربی را تخطئه می‌کنند؛ ایجاد تقابل اسلامی/ ایرانی و ترجیح سویۀ اسلامی، مخالفت با تجددگرایی و غرب‌گرایی در ناسیونالیسم ایرانی (و خرده‌گفتمان پهلوی) از جنبه‌های مهم تخطئۀ این گفتمان است. در بعضی دیگر از آثار که نویسندگان هویتی اسلامی ـ ایرانی دارند و تقابلی میان هویت ایرانی و اسلامی ایجاد نمی‌کنند خرده‌گفتمان پهلوی که نمایندۀ ناسیونالیسم ایرانی بیشینه است در چارچوب ناسیونالیسم میانه و کمینه تخطئه می‌شود؛ در مواردی در آثار این دسته جنبه‌هایی از ناسیونالیسم بیشینه مفصل‌بندی می‌شود.
محمدمهدی زمانی؛ کورش صفوی؛ نعمت‌الله ایران‌زاده
چکیده
نخستین کسانی که به بحث نظری دربارة تجدد ادبی پرداختند، روشنفکران مشروطه‌خواه و ناسیونالیست بودند که مبتنی بر اندیشة سیاسی و اجتماعی خود بر ضرورت تجدد ادبی نیز تأکید می‌کردند. جریان تجددگرایی ادبی رفته‌رفته توسعه یافت و دو جریان محافظه‌کار و افراطی تجددگرا در ادبیات فارسی ظهور کرد. تقی رفعت یکی از نمایندگان برجستة جریان افراطی ...
بیشتر
نخستین کسانی که به بحث نظری دربارة تجدد ادبی پرداختند، روشنفکران مشروطه‌خواه و ناسیونالیست بودند که مبتنی بر اندیشة سیاسی و اجتماعی خود بر ضرورت تجدد ادبی نیز تأکید می‌کردند. جریان تجددگرایی ادبی رفته‌رفته توسعه یافت و دو جریان محافظه‌کار و افراطی تجددگرا در ادبیات فارسی ظهور کرد. تقی رفعت یکی از نمایندگان برجستة جریان افراطی تجددگراست. این پژوهش به مطالعة مؤلفه‌های تجددگرایی از سه جنبة شیوة بیان، هویت گوینده و مخاطب و ارتباط آنها، و موضوع در شعر رفعت میپردازد و میکوشد به این پرسشها پاسخ دهد که جنبه‌های مختلف تجددگرایی در شعر رفعت چیست و این کاربردهای متجددانه چه ارتباطی با جریان‌های فکری سیاسیـ اجتماعی عصر خود دارد. بررسی اشعار رفعت نشان می‌دهد که در هر سه جنبة ذکرشده نمودهای تجددگرایانة شاخصی میتوان ملاحظه کرد، به نحوی که تجددگرایی را میتوان محوریترین مؤلفه در شعر او تلقی کرد. این جنبه‌های تجددگرایانه در شعر او در ارتباطی دوسویه با تجددگرایی سیاسی و اجتماعی است که جریان‌های فکری ناسیونالیسم ایرانی و مشروطه‌خواه مروج و هوادار آن بودند.
