بررسی متون ادبی
لیلا مرادی؛ محمّد صادق تفضلی؛ حجت اله غ منیری؛ ناهید عزیزی
چکیده
جامعۀ آرمانی(آرمانشهر) آرزویی تاریخی و بسیار دیرین از بدو شهرنشینی بشر تا به امروز بوده و در تحقق این آرزو هر یک از طبقات و اقشار مختلف جامعه که دغدغۀ خوشبختی و سعادت مادی و معنوی آدمی – فارغ از زبان، رنگ، نژاد و ... – را در سر می‌پرورانده، قلم یا قدمی فراخور استعداد و توان خویش برداشته و به این طریق کوشیده، سدی محکم در برابر کج‌اندیشی ...
بیشتر
جامعۀ آرمانی(آرمانشهر) آرزویی تاریخی و بسیار دیرین از بدو شهرنشینی بشر تا به امروز بوده و در تحقق این آرزو هر یک از طبقات و اقشار مختلف جامعه که دغدغۀ خوشبختی و سعادت مادی و معنوی آدمی – فارغ از زبان، رنگ، نژاد و ... – را در سر می‌پرورانده، قلم یا قدمی فراخور استعداد و توان خویش برداشته و به این طریق کوشیده، سدی محکم در برابر کج‌اندیشی و کج‌رفتاری جریان‌های باطلی باشند که همواره منفعت خود را در بی‌نظمی و آشفتگی اجتماع جستجو کرده‌اند. در این میان، نویسندگان و سخنوران متعهد و آرمانگرا نیز خاموش ننشسته و با ذوق و قریحۀ خویش، ضمن تقبیح پلیدی و پلشتی‌ها، جامعه را در مسیر چشم‌اندازهای مطلوب و مثبتی چون: عدالت و برابری طبقاتی، نظم و قانون‌مندی، آزادی اظهار عقیده و مواردی از این دست، رهنمون آمده‌اند. بر همین پایه، جستار حاضر در پی آن برآمد تا، به شیوۀ تحلیل محتوا و (فن کتابخانه‌ای)، سروده‌های دو تن از سخنوران نام‌آشنای سنّتی و نوگرای معاصر ایران: ملک الشعرای بهار و احمد شاملو را از نظر گذرانده و شاخصه‌های انسانی و آرمانی مورد توجه و تأکید آنان را به خواننده بنمایاند. در این مقایسه، آنچه به دست آمد به طور خلاصه عبارت از آن است که: بهار به عنوان ادیبی سیاستمدار و فرزانه، در پی ساختن ایرانی مستقل، آزاد و مدرن – بر پایۀ شعائر و نمادهای ملی و معنوی – است. شاملو نیز ادامه دهندۀ راه بهار در مسیر اهداف آرمانی و تجدّد‌طلبانه است .
فاطمه تسلیم جهرمی
چکیده
طنز از آنجا که از زبانی خاص به قصد انتقاد، اعتراض و التذاذ بهره می‌برد، نوعی گفتمان یا خرده‌گفتمان ادبی است. تحلیل گفتمان انتقادی، گرایشی از رشتۀ تحلیل گفتمان در مطالعات زبان‌شناختی است که به رابطۀ زبان، قدرت و ایدئولوژی در جامعه می‌پردازد. یکی از الگوهای معروف در تحلیل گفتمان، الگوی جامعه‌شناختی- معنایی ون لیوون است که تحلیل متون ...
بیشتر
طنز از آنجا که از زبانی خاص به قصد انتقاد، اعتراض و التذاذ بهره می‌برد، نوعی گفتمان یا خرده‌گفتمان ادبی است. تحلیل گفتمان انتقادی، گرایشی از رشتۀ تحلیل گفتمان در مطالعات زبان‌شناختی است که به رابطۀ زبان، قدرت و ایدئولوژی در جامعه می‌پردازد. یکی از الگوهای معروف در تحلیل گفتمان، الگوی جامعه‌شناختی- معنایی ون لیوون است که تحلیل متون از سطح توصیفی به سطح تبیینی و توجیهی ارتقا می‌یابد و نیز رابطۀ میان جامعه، فرهنگ، قدرت، ایدئولوژی و... بازنمایانده می‌شود. گفتمان طنز در اشعار شاملو در حوزۀ مسائل اجتماعی، سیاسی، فلسفی دیده می‌شود و اثر وی را از منظر الگوی ون لیوون شایستۀ تحلیل می‌کند. این مقاله از منظر تحلیل گفتمان بر مبنای الگوی ون لیوون، طنز را در شعر شاملو دنبال می‌کند تا مشخص شود شاملو کارگزاران اجتماعی را به چه صورت نشان داده و با توجه به کارکرد انتقادی و اعتراضی طنز، چگونه گفتمان‌ها را با مؤلفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی تولید و بازنمایی کرده است. مؤلفه‌های تحلیل انتقادی گفتمان در الگوی ون لیوون مبتنی بر دو عنصر صراحت و پوشیدگی است که خود زیرمجموعه‌های مختلف زبانی دارند. بر اساس نتایج این تحقیق، شاملو از مؤلفه‌های پوشیده در گفتمان طنز در اشعارش بیشتر استفاده کرده است. وی هویت کنشگران مربوط به قدرت، سلطه، فریب‌خوردگان و خائنان را حذف و کتمان کرده و همزمان با فعال‌نمایی و نام‌بری مستقیم از قدرتمندان گذشته بر فعالیت‌های آزادی‌خواهان و مبارزان تأکید کرده است. تناقض در بافت زبانی، عاطفی و اندیشه از مختصات گفتمان طنز در شعر شاملو است.
نجمه حسینیان‌فر؛ مجید صالح بک
چکیده
رنگ از عناصر مهم زیبایی‌شناسی در شعر است. در روان‌شناسی نوین، رنگ یکی از معیارهای سنجش شخصیت به شمار می‌آید. آزمون رنگ لوشر یکی از مشهورترین نظریه‌ها در این زمینه است که بر پایۀ آن می‌توان با خوانش رنگ‌های دلخواه افراد، به ویژگی‌های شخصیتی آنان دست یافت. احمد شاملو (1304_ 1379) و محمد ماغوط (2006-1934) - از سردمداران شعر سپید و قصیده نثر- از ...
بیشتر
رنگ از عناصر مهم زیبایی‌شناسی در شعر است. در روان‌شناسی نوین، رنگ یکی از معیارهای سنجش شخصیت به شمار می‌آید. آزمون رنگ لوشر یکی از مشهورترین نظریه‌ها در این زمینه است که بر پایۀ آن می‌توان با خوانش رنگ‌های دلخواه افراد، به ویژگی‌های شخصیتی آنان دست یافت. احمد شاملو (1304_ 1379) و محمد ماغوط (2006-1934) - از سردمداران شعر سپید و قصیده نثر- از جمله شاعرانی هستند که رنگ‌های بسیاری را در شعر خود بهکاربردهاند. این مقاله قصد دارد بر پایۀ آزمون رنگ لوشر به واکاوی شخصیت این دو شاعر بپردازد و از این رهگذر تصویر دقیقتری از شخصیت آنها را در اختیار خواننده قرار دهد. با اجرای آزمون لوشر و مشاهده تفسیرِ زوجهای به دست آمده از آزمون به نتایجی میرسیم که نشان می‌دهد این دو شاعر، شعر را پناهگاهی برای تجربههای تلخ خود قرار دادهاند و رنگها به خدمت آنها درآمدهاند تا دنیای مطلوب آنها را به تصویر بکشند.
رقیه صدرایی؛ معصومه صادقی
چکیده
ناسیونالیسم از مفاهیمی است که بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران اثر گذاشته‌است. در تاریخ معاصر ایران، از مشروطه به بعد، شاهد ظهور آن در قالب‌های اندیشه و عمل هستیم. یکی از روش‌های بررسی و مطالعة رخدادهای سیاسی‌ـ اجتماعی، روش «تحلیل گفتمان» است. این پژوهش بر مبنای نظریة تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است: ...
بیشتر
ناسیونالیسم از مفاهیمی است که بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران اثر گذاشته‌است. در تاریخ معاصر ایران، از مشروطه به بعد، شاهد ظهور آن در قالب‌های اندیشه و عمل هستیم. یکی از روش‌های بررسی و مطالعة رخدادهای سیاسی‌ـ اجتماعی، روش «تحلیل گفتمان» است. این پژوهش بر مبنای نظریة تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است: مفصلبندی، مفاهیم، فرایند هویتیابی و سوژة «گفتمان ناسیونالیسم» از پهلوی دوم تا انقلاب اسلامی در مجموعه‌اشعار احمد شاملو چگونه است؟ بر اساس این نظریه، گفتمان ناسیونالیستی در رقابت با گفتمان حاکم، یعنی گفتمان پهلویسم شکل میگیرد و «استقلال و آزادی» را به عنوان دالّ خالی در جایگاه دالّ مرکزی قرار می‌دهد. از سوی دیگر، میهندوستی، وحدت ملی و آرمان دولت ملی را معنایی تازه میبخشد و در پیرامون دالّ مرکزی مفصلبندی می‌کند. انسان مبارز نیز به مثابة سوژة سیاسی در ضدیت با غیرهای استعمار و استبداد برای تحقق «آزادی» به مبارزه می‌پردازد.
مصطفی ملک‌پائین؛ محمّد بهنام‌فر؛ علی‌اکبر سام‌خانیانی؛ سیّد مهدی رحیمی
چکیده
در دهه‌های بیست و سی خورشیدی، گفتمان ادبی متعهّد به چپ‌گرایی تا حدود زیادی در جامعة ادبی ایران فراگیر شد و شعر احمد شاملو نیز از این گفتمان تأثیر پذیرفت. در این مقاله کوشش شده ابتدا از منظری برون‌متنی و جامعه‌گرایانه، برخی از شاخص‌ترین شعرهای متعهّد شاملو در این دوران معرّفی و کیفیّت ایدئولوژیک و متعهّدانة آن شعرها تشریح شود و ...
بیشتر
در دهه‌های بیست و سی خورشیدی، گفتمان ادبی متعهّد به چپ‌گرایی تا حدود زیادی در جامعة ادبی ایران فراگیر شد و شعر احمد شاملو نیز از این گفتمان تأثیر پذیرفت. در این مقاله کوشش شده ابتدا از منظری برون‌متنی و جامعه‌گرایانه، برخی از شاخص‌ترین شعرهای متعهّد شاملو در این دوران معرّفی و کیفیّت ایدئولوژیک و متعهّدانة آن شعرها تشریح شود و آنگاه در جستاری درون‌متنی و زبانگرایانه، و متّکی به آرای فرمالیستی، کیفیّت هنری و ادبی این اشعار تحلیل گردد. نتیجة این تحقیق که به شیوة توصیفی و تحلیل محتوا انجام شده است، نشان می‌دهد که از منظر برون‌متنی، شعر شاملو در این دوره با تعهّد به گفتمان چپ، به وصف رویدادهای سیاسی زمانه پرداخته است و همین تعهّد، دغدغه و انگیزة اصلی سرایش شعرهای شاملو شده است. از این رو، شاعر گاهی به‌صراحت و گاهی نمادین، به بازنمایی ایدئولوژیک در اشعار خود دست می‌زند و گفتمان چپ‌گرای مسلّط، با خوانش‌های سیاسی، شاملو و شعرش را بر قلّة توجّه مخاطبان قرار می‌دهد. همچنین، از منظر درون‌متنی و زبانگرایانه، اشعار متعهّد شاملو با رویکرد غالب تأکید پیام بر مخاطب و موضوع، به زبان ارجاعی و ترغیبی نزدیک می‌شوند و بیشتر بر جنبة روایی عینی و رئالیستی تکیه می‌کنند و طبیعتاً از «ادبیّت» دور می‌شوند.
