بررسی متون ادبی
علی حیدری
چکیده
چکیده:
حافظ یکی از مشهورترین شاعران سبک عراقی است که از اصطلاحات علوم مختلف و بازی‌های مرسوم زمان خود مانند نرد و شطرنج و... در اشعارش اندک، اما دقیق و با رعایت تمام جوانب استفاده کرده است. بهره بردن او از این اصطلاحات هیچگاه تصنعی و غیرمنتظره نمی‌نماید و چهرۀ لطیف و دلنشن غزل او را زمخت و مخاطب‌گریز نمی‌کند. او در برخی از ابیاتش از ...
بیشتر
چکیده:
حافظ یکی از مشهورترین شاعران سبک عراقی است که از اصطلاحات علوم مختلف و بازی‌های مرسوم زمان خود مانند نرد و شطرنج و... در اشعارش اندک، اما دقیق و با رعایت تمام جوانب استفاده کرده است. بهره بردن او از این اصطلاحات هیچگاه تصنعی و غیرمنتظره نمی‌نماید و چهرۀ لطیف و دلنشن غزل او را زمخت و مخاطب‌گریز نمی‌کند. او در برخی از ابیاتش از اصطلاحات شطرنج، مانند «شهانگیز»، «شاه رخ زدن» و... استفاده کرده است که فهم دقیق آنها برای درک ظرافت این ابیات، الزامی است. در برخی موارد شارحان دیوان حافظ به درستی از عهدۀ شرح اصطلاح و به تبع از شرح بیت برنیامدهاند. در این مقاله به روش تحلیل- توصیفی به شرح اصطلاح «شاه رخ زدن» در بیتی از حافظ پرداخته شده است. این اصلاح به معنی «جابهجایی شاه با رخ» یا «به قلعه رفتن شاه» است که باعث دور کردن خطر از شاه می-شود و در هر بازی فقط طبق شرایطی یک بار امکانپذیر است و در صورت استفاده نکردن فرصت برای همیشه از دست میرود. اما در تمام شرحها این اصلاح را با تکیه برفرهنگهای لغت و.. اشتباه معنی کردهاند.
کلمات کلیدی: حافظ، رخ، شاه، شاهرخ زدن، شطرنج.
