محمد علی جهانی قادی؛ رضا فهیمی؛ عباسعلی وفائی؛ ملک محمد فرخزاد
چکیده
نفوذ علم کلام و اندیشه‌های کلامی در ادب فارسی مسئله ای انکار ناپذیر است به گونه‌ای که می توان غالب موضوعات کلامی را در آثار عرفانی مشاهده کرد. در این پژوهش به دیدگاه‌های کلامی عطّار در مثنوی‌هایش پرداخته شده است. از جمله مباحث مطرح شده در این پژوهش می‌توان به توحید و اعتقاد به جبر رفتاری، باور به نارسایی عقل در فهم معارف، اعتقاد ...
بیشتر
نفوذ علم کلام و اندیشه‌های کلامی در ادب فارسی مسئله ای انکار ناپذیر است به گونه‌ای که می توان غالب موضوعات کلامی را در آثار عرفانی مشاهده کرد. در این پژوهش به دیدگاه‌های کلامی عطّار در مثنوی‌هایش پرداخته شده است. از جمله مباحث مطرح شده در این پژوهش می‌توان به توحید و اعتقاد به جبر رفتاری، باور به نارسایی عقل در فهم معارف، اعتقاد به حسن و قبح نقلی، تنزیه مطلق و توفیق الهی و معاد که از مهمّترین مفاهیم کلامی عطّار در مثنوی‌هایش است اشاره کرد. اما آنچه قابل توجه است اینکه عطّار بهطور مطلق همه اندیشه‌های کلامی فرق را نمیپذیرد. به عبارت دیگر دیدگاه‌های عطّار تلفیقی از دیدگاه عرفانی و نظریات کلامی است؛ مثلاً در زمینه توحید، عطّار اعتقاد به خدایی محبوب، لطیف و معشوق دارد در حالی که اشاعره بیشتر خداوند را جبّار و قهّار میدانند که هرچه انجام دهد عدالت محض است. بهطور کلی می‌توان گفت که اگرچه عطّار در بسیاری موارد دیدگاهی نزدیک به دیدگاه اشاعره دارد اما در مواردی هم می‌توان اندیشههایی متفاوت با اندیشه‌های اشاعره را در آثارش مشاهده کرد.
