تأمّلی بر کارکرد محتوایی رنگ در غزلیات مولوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

«رنگ» یکی از مؤثّرترین ابزارهای آفرینش هنری‌ـ ادبی است. با آنکه نمود این عنصر در گذشتة ادبیات فارسی، گوناگونی امروزه را نداشت، امّا همواره نقشی مهم و تعیین‌کننده در القای مفاهیم به مخاطب و تصویرسازی‌های ادبی، به‌ویژه در حوزة شعر داشته است. بررسی میزان و نحوة کاربرد انواع رنگ در شعر کهن و معاصر، کوششی راهگشا برای ورود به دنیای عواطف و اندیشه‌های شاعران است. براساس همین اهمّیت، هدف مقالة حاضر، تحلیل کارکرد محتوایی انواع رنگ‌های به‌کار رفته در غزلیات مولوی است؛ چهره‌ای که پس از جریان‌سازی سنایی و پیشگامی عطّار، شعر عارفانه را به اوج معنا و ژرفا رسانید و بررسی غزل او از این منظر می‌تواند به شناسایی بخش مهم دیگری از ذهنیات، تجربه‌ها و ویژگی‌های شعریش بینجامد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که در کل، مولوی انواع رنگ را در بافت موضوعی‌ـ معنایی عرفان عاشقانه یا معانی تعلیمی به کار می‌برد. این کاربرد، البتّه شامل جزئیات بسیار و متنوّع است. پربسامدترین رنگ‌ها در غزل او نیز به ترتیب عبارتند از: سیاه، سرخ، زرد و سبز.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Semantic Function of Color in Rumi’s Lyrics

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Kolahchian 1
  • Elyas Nooraei 2
  • Fatemeh Nazarifar 3
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature at Razi University, Kermanshah, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature at Razi University, Iran
3 MA Student of Persian Language and Literature at Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Color is one of the most efficient tools for artistic and literary creation. Although this element lacked its modern diversity in the classic Iranian literature, it has always had a determining role in literary images and inducing concepts to audience, especially in the realm of poetry. The investigation of the way color has been used in ancient and contemporary poetry is a groundbreaking attempt to enter the poets’ worlds of emotions and thoughts. Accordingly, the present study aimed at analyzing the contextual function of colors used in Rumi’s poems; the one who, after the mainstreaming movement of Sanaee and the pioneering efforts of Attar, uniquely enriched mystical poetry in terms of meaning and content. Reviewing his poems in this regard can help identify other aspects of his thoughts, experiences, and poetic features. The findings showed that Rumi has used different colors in romantic-mystical or didactic contexts. Respectively, the most frequent colors used in his lyrics are black, red, yellow, and green.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Color
  • Mystical poem
  • Rumi’s lyrics

مراجع

آیت‌اللّهی، حبیب‌الله. ( 1377). « رنگ». کیهان فرهنگی. ش 144. صص 44ـ51.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره، بیان نمادین. چ1. تهران: سخن.
افلاکی، شمس‌الدّین احمد. (1375). مناقب‌العارفین. به کوشش تحسین یازیجی. چ 3. تهران: دنیای کتاب.
امامی جمعه، سیّد مهدی و محسن حسن‌زاده فروشانی. (1392). «جلوه‌های نور و رنگ در کشفیات عرفانی و تحلیلات روانشناختی». ادیان و عرفان. ش 8. صص 1ـ21.
امینی لاری، لیلا و سیّد مهدی خیراندیش. (1392). «جلوه‌های نمادین رنگ در ادب عرفانی». ادبیات عرفانی. ش 9. صص 7ـ42.
ایتن، یوهانس. (1384). عناصر رنگ. ترجمة بهروز ژاله‌پرست. چ 6. تهران: عفاف.
بیهقی، ابوالفضل. (1389). تاریخ ‌بیهقی. تصحیح، توضیحات و تعلیقات محمّدجعفر یاحقّی. چ 3. تهران: سخن.
پورحسینی، مژده. ( 1384). معنای رنگ. چ 1. تهران: هنر آبی.
پورعلی‌خان، هانیه. (1380). دنیای اسرارآمیز رنگ‌ها. چ 1. تهران: هزاران.
پورنامداریان، تقی. (1388). در سایة آفتاب (شعر فارسی و ساخت‌شکنی در شعر مولوی). چ 3. تهران: سخن.
حجّتی، محمّدامین. ( 1383). اثر تربیتی رنگ. ج 1. قم: جمال.
حسن‌لی، کاووس و لیلا احمدیان. (1386). «کارکرد رنگ در شاهنامة فردوسی». ادب‌پژوهی. ش 2. صص 144ـ165.
دی، جاناتان و تایلو لسکی. (1387). روانشناسی رنگ.ترجمة مهدی گنجی. چ 1. تهران: ساوالان.
سان، هوارد و دوروتی. (1378). زندگی با رنگ. ترجمة نغمه صفّاریان. چ 1. تهران: حکایت.
شایگان، داریوش. (1384). هانری کربن؛ آفاق تفکّر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمة باقر پرهام.تهران: فرزان.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1375). صورخیال در شعر فارسی. چ 6. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1382). سبک‌شناسی شعر. چ 9. تهران: فردوس.
ــــــــــــــــــ . (1377). فرهنگ اشارات. چ 1. تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس و پرستو کریمی. (1384). «سبک شخصی حافظ در رنگ‌آمیزی تصاویر شعری». زبان و ادب (متن‌پژوهی). ش 25. صص 103ـ118.
شوالیه، ژان و آلن گربران. (1378). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. چ 1. تهران: جیحون.
فرزان، ناصر. (1377). تاریخ تحوّل هنر و صنعت رنگ در ایران و جهان. چ 1.تهران: تهران.
فرهادی، روان. (1376). معنی عشق در نزد مولانا. چ 2. تهران: اساطیر.
کارکیا، فرزانه. (1375). رنگ، نوآوری و بهره‌وری. چ 1. تهران: دانشگاه تهران.
کاشفی ‌سبزواری، واعظ. (1350). فتوّت‌نامة سلطانی. به اهتمام محمّدجعفر محجوب. چ 2. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کربن، هانری. (1379). انسان نورانی در تصوّف ایرانی. ترجمة فرامرز جوهری‌نیا. تهران: گلبان.
کوپر، جی‌ سی. (1379). فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی. ترجمة ملیحه کرباسیان. چ 1. تهران: فرشاد.
لوچر، ماکس. (1373). روانشناسی رنگ‌ها. ترجمة منیرو روانی‌پور. چ 4. تهران: آفرینش.
محمّدی آسیابادی، علی. (1387). هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس. چ 1. تهران: سخن.
مولوی، جلال‌الدّین محمّد. (1376). کلّیات شمس تبریزی. مقدمة بدیع‌الزّمان فروزانفر. چ 14. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1385). فیه ما فیه. تصحیح بدیع‌الزّمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.
نیکوبخت، ناصر و سیّدعلی قاسم‌زاده. (1384). «زمینه‌های نمادین رنگ در شعر معاصر».نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش 18، صص 209ـ238.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387). «سمبلیسم نور و رنگ در عرفان ایرانی‌ـ اسلامی». مطالعات عرفانی. ش 8. صص 183ـ212.
هانت، رولاند. (1378). هفت کلید رنگ‌درمانی. ترجمة ناهید ایران‌نژاد. چ 1. تهران: جمال‌الحق.
متن پژوهی ادبی
دوره 21، شماره 71
خرداد 1396
صفحه 99-129

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار