بازخوانی روایت راوندی از تاریخ آل سلجوق بر اساس طرح سراسربین فوکو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه خوارزمی، تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

متن‌ها محصول اجبارهای اجتماعی و زبانی‌اَند، به همین دلیل قواعد بازی را باید در کارکردهای نهادی یافت که تولیدکنندة گفتمان است.بازخوانی روایت راوندی از تاریخ آل سلجوق با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان نشان می‌دهد که متن تولیدشده در اواخر امپراطوری سلجوقی، بازتاب مجموعه‌ای از گفتمان‌های حاکم در سراسر عصر سلجوقی است. مناسبات قدرت و مشروعیّت که شاخصة گفتمان سلجوقی است، به‌ عنوان یک اصل تعمیم‌یافته در این متن انعکاس دارد و جنبه‌های معیّنی از هویّت اجتماعی را بازتولید می‌کند. هر یک از گفتمان‌های دینی معطوف به قدرت، گفتمان مخالف و یا گریز از مرکز و گفتمان علمی معطوف به سیاست، در صورت‌بندی گفتمانی عصر سلجوقی از عناصر گفتمان‌های دیگر کمک می‌گیرد و آنها را به شبکة معانی خود پیوند می‌زند. نهادهای اجتماعی عصر سلجوقی، حاوی تشکّل‌های گفتمانی ایدئولوژیکی است که از طریق نظارت سراسربین، با گروه‌های مختلف موجود در نهاد قدرت ارتباط می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reread of Ravandi’s Narration about the History of El-Selcuk Based on Foucault Panopticism Plan

نویسندگان [English]

  • Habibollah Abbasi 1
  • Leila Peyghambarzadeh 2
2 PhD Student of Persian Language and Literature at Kharazmi University, Tehran
چکیده [English]

Texts are product of social and linguistic forces. That’s why we should not search the rules of the game in the texts themselves but in the institutional functions that produce them. Reading Ravandi's representation of Ale Seljuk History with the approach of critical discourse analysis shows that the text produced at the end of the Seljuk Empire reflected the set of dominant discourses in the Seljuk era. The relation between power and legitimacy that are characteristics of Seljuk era is reflected in this text as a general principle reproducing certain aspects of social identity. Religious discourses focused on power, opponent or centrifugal discourses and scientific discourses focused on policy get help from other discursive elements reflecting the discursive patterns of the era. Social agencies of the Seljuk Era contain ideological discourse organizations that through panopticon monitoring, connect with different groups in the institution of power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Power
  • Ideology
  • Discourse
  • Foucault
  • Rahat-Al-Sodour
  • Ravandi
آژند، یعقوب. (1360). «تاریخ نگاری در ایران». مجموعة مقالات. تهران: گستره.
آقاگل‌زاده، فردوس. (1390). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: نشر نی.
آندرین، چارلز. (1352). زندگی سیاسی و تحوّلات اجتماعی: مقدّمه‌ای بر علم سیاست. ترجمة مهدی تقوی. تهران: مؤسّسة عالی علوم سیاسی و امور حزبی.
ـــــــــــــــــــ . زندگی سیاسی و تحوّلات اجتماعی. ترجمة مهدی نقوی. تهران: مؤسّسة عالی علوم انسانی و امور حزبی.
ابن‌اثیر، عزّالدّین علی. (1368). کامل: تاریخ بزرگ اسلام و ایران. ترجمة علی هاشم حائری و ابوالقاسم حالت. تهران: مؤسّسة مطبوعات علمی.
ابن‌ندیم، محمّدبن اسحاق. (1381). الفهرست. تهران: اساطیر.
افشار، میرزا اسماعیل ‌خان. (1313). «سلجوقنامة ظهیری نیشابوری و راحةالصّدور راوندی». مجلّة مهر. ش 1. س 2. صص 29ـ30.
باسورث، کلیفورد ادموند. (1378). تاریخ غزنویان. ترجمة حسن انوشه. 2 ج. تهران: امیرکبیر.
حافظ ابرو، عبدالله‌بن لطف‌الله. (1372). زبدة التّواریخ. تصحیح و تعلیقات حاج سیّد جوادی. تهران: وزارت فرهنگ اسلامی و نشر نی.
راوندی، محمّدبن علی. (1364). راحةالصّدور و آیةالسّرور در تاریخ آل سلجوق. تصحیح محمّد اقبال. حواشی و فهارس مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر.
ریپکا، یان. (1364). ادبیّات ایران در زمان سلجوقیان و مغولان. ترجمة یعقوب آژند. تهران: گستره.
صفا، ذبیح‌الله. (1378). تاریخ ادبیّات در ایران. ج 2. چ 4. تهران: فردوس.
ضیمران، محمّد. (1378). فوکو، دانش و قدرت. تهران: هرمس.
ظهیری نیشابوری، ظهیرالدّین. (1390). سلجوقنامه. به انضمام ذیل سلجوقنامة ابوحامد محمّدبن ابراهیم. تصحیح میرزا اسماعیل افشار. محمّد رمضانی. تهران: اساطیر.
عزیزی، حشمت‌الّه. (1388). «پشتیبانی خواجه نظام‌الملک از صوفیان بزرگ خراسان». نامة تاریخ‌پژوهان. ش 18. صص 78ـ91.
عضدانلو، حمید. (1391). گفتمان و جامعه. تهران: نشر نی.
فرکلاف، نورمن. (1387). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمة گروه مترجمان. تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانه‌ها.
فوکو، میشل. (1378). مراقبت و تنبیه. ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده. چ 1. تهران: نشر نی.
فیرحی، داود. (1378). قدرت، دانش و مشروعیّت در اسلام (دورة میانه). تهران: نشر نی.
طباطبایی، سیّد جواد. (1383). زوال اندیشة سیاسی در ایران: گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران. تهران: انتشارت کویر.
کانپوری، عبدالرزّاق. (1354). زندگی ابوعلی حسن‌بن اسحق طوسی یا خواجه نظام‌الملک. ترجمة مصطفی طباطبایی. تهران: چاپ حیدری.
کسایی، نورالله. (1363). مدارس نظامیّه و تأثّرات علمی و تاریخی آن. تهران: امیرکبیر.
کوهن، کلود. (1360). «تاریخ‌نگاری در ایران». ترجمة یعقوب آژند. مجموعه‌مقالات. تهران: گستره.
لمپتون، آن. کی. اس. (1372). تداوم و تحوّل در تاریخ میانة ایران. ترجمة یعقوب آژند. تهران: نشر نی.
مبین، ابوالحسن. (1379). «نقد و نظری در باب کتاب راحةالصّدور و آیةالسّرور». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش 33. صص 8ـ13.
محمّدمنیر، سعدالدّین. (1995). المدرسة الإسلامیّةفی العصور الوسطی. بیروت: مکتبة العصریّة.
میلز، سارا. (1388). گفتمان.ترجمة فتّاح محمّدی. چ 2. تهران: نشر هزارة سوم.
نظام‌الملک طوسی، ابوعلی حسن. (1320). سیاست‌نامه. تصحیح عبّاس اقبال. تهران: کتابخانة مجلس.
نوایی، عبدالحسین. (1384). متون تاریخی به زبان فارسی. چ 4. تهران: سمت.
هال، استوارت. (1386). غرب و بقیّه: گفتمان و قدرت. ترجمة محمود متّحد. تهران : نشر آگه.
ـــــــــــــــــ . (۱۳۹۳). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی. ترجمة احمد گل‌محمّدی. چ 2. انتشارات نی.