چهرۀ قشیری در اسرارالتّوحید (بررسی و تحلیل روش‌شناختی و محتوایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه زنجان

چکیده

مقامات‌نویسی عرفانی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های عرفان و تاریخ ادبیّات عرفانی است که تا به امروز کمتر بدان به ‌عنوان یک ژانر (نوع) ادبی خاص توجّه شده است. طبقه‌بندی دقیق و منطقی انواع سه‌گانة مقامات‌نویسی‌ و تبیین جایگاه، نوع نگاه، روش‌ها و انگیزه‌ها و اهدافی که در پشت این نوع مهمّ ادب عرفانی هست، می‌تواند کمک فراوانی به شناخت فرهنگ و ادب دیروز و امروز ما نماید. همچنین، بررسی و تحلیل چهره‌ها و شخصیّت‌های هم‌طراز و معاصر همان عرفا و اوّلیاء ـ که از طریق این مقامات‌نوشته‌ها مطرح می‌شوند و به ‌ویژه داوری‌هایی که در باب افعال و احوال آنها می‌نمایند ـ تا حدود زیادی خوانندۀ امروزین را به معیار و میزان داوری و نوع نگاه آنها نزدیک می‌نماید و چهره و شخصیّت نویسندگان را نیز بسیار روشن‌تر می‌سازد.این مقاله در همین راستا کوشیده است تا از منظری روش‌شناختی و تحلیل محتوایی به بررسی شخصیّت استاد امام ابوالقاسم قشیری از دیدگاه مقامات‌نویس مشهور ادبیّات عرفانی، محمّد بن منوّر میهنه-ای در اسرارالتّوحید بپردازد و نشان دهد میان مجموع گفته‌ها و قصّه‌هایی که محمّد بن منوّر در باب قشیری در کتاب خویش آورده است، چه مقدار فاصله با شخصیّت تاریخی و واقعی قشیری هست و مخصوصاً این نوع نگاه تا چه حد با شخصیّت حقیقی عارف آزاده و آزادی‌بخش ایرانی، ابوسعید ابوالخیر نیز فاصله و تمایز دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Image of Qosheyri in Asrar al-Towhid (Methodological and Content Analysis)

نویسنده [English]

  • mehdi mohabati
چکیده [English]

Mehdi Mohebbati, PhD Writing mystical Maqameh (a type of short story with only one setting) is one of the most important branches of mysticism and history of the mystic literature to which not enough attention has been made so far. Exact and logical classification of three different types of Maqameh-writing and explanation of the status, the viewpoint, methods, motivations and goals of this important genre of mystic literature can help us know about the culture and literature of the past and present time. Also, analysis of characters who are the contemporaries of the same mystics recognized through these Maqamehs and the judgments made about their states can largely familiarize today’s readers with their viewpoint and criteria of their judgment and also clarifies the image and character of the authors. Parallel with this, using a methodological and content analysis, this paper attempts to study the character of AbolqassemQosheyri from the perspective of Mohammad ben MonavvarMihanei the famous Maqameh writer of the literature of mysticism in Asrar al-Towhid and to show the distance between the statements and stories told by Mohammad ben Monavvar in Qosheyri Chapter and the historical and real character of Qosheyri. It also shows the distinction between this viewpoint and the real character of the Iranian liberal mystic, AboosaeedAbolkheyr.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qosheyri
  • Asrar al-Towhid
  • Mohammad ben Monavvari
  • Mystical Maqameh writing
  • AboosaeedAbolkheyr