رمزگشایی از دو افسانة هفت گنبد بر اساس اسطورة آفرینش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه اراک

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

آثار نظامی گنجوی، به‌ویژه «هفت پیکر» حاوی پیام‌ها و مفاهیمی است که آبشخور بسیاری از آن‌ها برگرفته از ناخودآگاه فردی و جمعی اوست که در بیانی نمادین و در لایه‌های رمز انعکاس یافته است. این نوع زایش ادبی برگرفته از نفوذ به نمایه‌های عمیق اسطوره‌ای در وجود این شاعر و بروز و ظهور آن در غالب داستان‌هایی است که بیش از هر چیز، شگفتی و درک تجربة بی‌زمانی را به خواننده القا می‌کند. این مقاله بر اساس رویکرد اسطوره‌شناسی و بهره‌گیری از اسطورة بنیادین آفرینش و اسطورة دایرهکه در راستای اسطورة آفرینش به آن پرداخته شده است، ساختار فکری اسطوره‌ای شاعر را نمایان می‌کند که روح اسطوره را در درونی‌ترین ابعاد فکری شاعر طنین‌انداز کرده است. همچنین، به واکاوی و کشف معنای رمزی و تأویلی عناصری در این زمینه از قبیل، اسطورة درخت و اسطورة جاودانگی از رهگذر حضور کامل در بهشت به مدّت یک شبانه‌روز بر اساس اسطورة دایره و عامل اصلی هبوط بر اساس رهیافت اسطوره‌ای پرداخته است. در این پژوهش، با روش تحلیلی‌ـ استنادی و با استفاده از تأویل، در گشودن نشانه‌های موجود در این باب، دریافتی متفاوت و مستند از دو افسانة گنبد سیاه و گنبد پیروزه‌ای در ساختار روایی داستان آفرینش ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Decoding Two Legends of Nezami’s Seven Domes Based on the Myth of Creation

نویسندگان [English]

  • Mohsen Zolfaghary 1
  • Hamid Gholami 2
چکیده [English]

Nezami’s works, especially ‘Seven Bodies’, contain messages and concepts emerging from his individual and collective unconsciousness reflected in symbolical and mysterious expressions. This literary trend has emerged from his deep mythological understanding manifested in the form of stories that impose on the reader an experience of wonder and timelessness. This article aimed at demonstrating Nezami’s mindsets which have mythological tenets in their innermost aspects. The analysis was based on a mythological approach with a focus on the myth of creation an and the myth of circle. The study was an attempt to explore myterious and interpretive meanings of issues such as the myth of tree, the myth of immirtality (staying in heaven for a day and night), and the main reason for Adam’s fall. The findings of this study provides a new understanding of the two legends of Black Dome and Turquoise Dome in the narrative structure of the myth of creation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The myth of creation
  • circle
  • the myth of tree
  • fall
  • Immortality
  • The first man
قرآن کریم.
احمدنژاد، کامل. (1369). تحلیل آثار نظامی گنجوی. تهران: انتشارات علمی.
افلاطون. (1389). ضیافت. ترجمة محمّدابراهیم امینی‌فرد. چ 4. تهران: نیل.
الیاده، میرچا. (1362). چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمة جلال ستّاری. تهران: توس.
ـــــــــــ . (1390). اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. چ 1. تهران: قطره.
ـــــــــــ . (1391). اسطوره و واقعیّت. ترجمۀ مانی صالحی علاّمه. تهران: کتاب پارسه.
بزرگ بیگدلی، سعید و دیگران. (1381). «نمادهای جاودانگی؛ تحلیل و بررسی نماد دایره در متون دینی و اساطیری». گوهر گویا. د 1. ش 1. صص 79ـ97.
بهگود گیتا. (1374). ترجمة محمّدعلی موحّد. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
پورنامدایان، تقی. (1390). عقل سرخ. تهران: سخن.
پورخالقی چترودی، مهدخت. (1387). ارزش‌های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه. چ 2. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
جلالی مقدّم، مسعود. (1384). آیین زروانی؛ مکتب عرفانی فلسفی زرتشت بر مبنای اصالت زمان. تهران: امیرکبیر.
دادگی، فرنبغ. (1380). بندهشن. گزارش مهرداد بهار. چ 2. تهران: انتشارات توس.
دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زنده‌جان. ترجمة جلال ستّاری. تهران: نشر مرکز.
رازی، نجم‌الدّین عبدالله. (1386). مرصادالعباد مِن المبدأ إلی المعاد. به اهتمام محمّدامین ریاحی. چ 12. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
زنر، رابرت چارلز. (1377). تعالیم مغان. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: انتشارات توس.
ستّاری، جلال. (1362). اسطوره و رمز در اندیشة میرچا الیاده. تهران: نشر مرکز.
ـــــــــــــ . (1376). اسطوره در جهان امروز. چ 1. تهران: نشر مرکز.
شایگان، داریوش. (1371). بُت‌های ذهنی و خاطرة ازلی. چ 2. تهران: امیرکبیر.
فردوسی، ابوالقاسم. (1385). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. چ 7. تهران: نشر قطره.
فریزر، جیمز. (1383). شاخة زرّین. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
کاشانی، عزّالدّین محمود. (1389). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة. تصحیح جلال‌الدّین همایی. تهران: زوّار.
کتاب مقدّس (عهد عتیق و عهد جدید). (1367). ترجمة فاضل‌خان گروسی همدانی. تهران: اساطیر.
کمبل، جوزف. (1386). قدرت اسطوره. ترجمة عبّاس مخبر. چ 4. تهران: قطره.
کوپ، لارنس. (1384). اسطوره. ترجمة محمّد دهقانی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
کوپر، جی. سی. (1379). فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی. ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
کزازی، میرجلال‌الدّین (1390)،رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز
منشی، ابوالمعالی نصرالله. (1383). کلیله و دمنه. تصحیح مجتبی مینوی. چ 25. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدّین محمّد. (1383). مثنوی معنوی. بر اساس چاپ رینولد نیکلسون. چ 2. تهران: انتشارات مجید.
نظامی گنجوی، الیاس‌بن یوسف. (1362). خمسة نظامی. به اهتمام حسن وحید دستگردی. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1376). هفت پیکر. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: نشر قطره.
هامیلتون، ادیت. (1387). افسانه‌های بی‌زمان. ترجمة پریرخ صنیعی. تهران: انتشارت روشنگران.
یلایافه، آنی. (1389). «نمادگرایی در هنرهای تجسمی». انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیّه. چ 7. تهران: دیبا.