خوانش پسااستعماری رمان جزیرۀ سرگردانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیّات فارسی دانشگاه گیلان

2 استاد دانشگاه گیلان

چکیده

مطالعات پسااستعماری یکی از شاخه‌های مهمّ نقد ادبی است که در پیوند با زمینه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آثار ادبی قرار دارد. این رویکرد انتقادی آن دسته از آثار ادبیّات را که به روایت از کشورهای استعمارگر، جوامع تحت سیطره و مسائل مختلف آنها چه در تقابل با یکدیگر و چه به صورت مجزّا پرداخته‌اند، در بر می‌گیرد و هدف عمدۀ آن، ارائۀ رهیافتی واسازانه در چگونگی بازنمایی خود و دیگری یا مرکز و حاشیه در تحلیل و بررسی است. این مقاله با ارزیابی مفاهیم بنیادین پسااستعماری مانند دیگری‌سازی، جنسیّت، زبان، استعمارزدایی و... در رمان جزیرۀ سرگردانی قرائتی جدید از این اثر ارائه می‌دهد. همچنین، زمینه‌های مرکززُدایی از تفکّر غربی و ایجاد خودآگاهی را در برخورد با دیدگاه تک‌سونگرانۀ غرب که در آثار داستانی فارسی انعکاس یافته است، تحلیل می‌کند. در این راستا، بنمایه‌های بازتاب یافته در رمان در دو دستۀ عمدۀ 1ـ از خود بیگانگی شامل بی‌قیدی، آشفتگی و مرگ‌اندیشی. 2ـ خودباوری توأم با پیوند و تعلّق به نشانه‌ها و باورهای هویّت ملّی، شناسایی و معرّفی ‌می‌شوند تا نگرش نویسنده به عنوان داستان‌نویس موفّق معاصر نسبت به جهان غرب، نوع واکنش به آن در شخصیّت‌پردازی‌ و روایت اثر مشخّص گردد. این تحقیق نشان می‌دهد که دانشور در مقام ارائۀ راهکار هم برآمده است و سطح فرهنگی و فکری اقشار مختلف و تأثیر میزان آگاهی افراد را در نوع واکنش نسبت به غرب بسیار پُراهمّیّت دانسته است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Post-colonial Reading of the Novel of ‘‘The Island of Wandering’’

نویسندگان [English]

  • Somayyeh Hajati 1
  • Ahmad Razi 2
چکیده [English]

Postcolonial analysis, as one of the important branches of literary criticism, is concerned with the political, social, and cultural aspects of literary works. This critical approach is used to analyze those literary works narrated from colonial, dominated communities and their different issues whether comparatively or separately. The main goal of this critical approach is to provide a deconstructive approach for representing self and other or center and margin in analysis. This paper aimed at reviewing the basic tenets of post-colonialism such as the other making, gender, language, decolonization, etc, and providing a post-colonial reading of Simin Daneshvar’s novel of ‘The Island of Wandering.’ More specifically, the study is an analysis of issues like decentralizing and raising awareness against the single-sided western viewpoints which are highly reflected in Persian literary works. In so doing, the reflected themes of the novel are presented into the two main categories of 1) alienation which includes promiscuity, chaos and death thinking and, 2) Attachment to signs and beliefs of national identity. These two major themes are used to analyze the author’s views about and her reaction to the western culture. The results of the study showed that the author not only analyze prevalent issues such as identity, culture, and alienation, but also presents the cultural and intellectual levels of different social classes and their degrees of awareness as determinant factors affecting the general reaction to the western culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Simin Daneshvar
  • literary criticism
  • Identity
  • alienation
  • Gender
ادگار، اندرو و پیتر سجویک. (1387). مفاهیم بنیادی نظریّة فرهنگی. ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی. چ 1. تهران: آگه.
ادیب‌زاده، مجید. (1387). زبان، گفتمان و سیاست خارجی؛ دیالکتیک بازنمایی از غرب در جهان نمادین ایرانی. چ 1. تهران: اختران.
اشکرافت، بیل و دیگران. (1392). امپراتور وا می‌نویسد. چ 1. تهران: نارنجستان کتاب.
برتنس، یوهانس‌. (1391). مبانی نظریّة ادبی. ترجمۀ محمّدرضا ابوالقاسمی. چ 3. تهران: ماهی.
بوبانی، فرزاد. (1387). «جیمز موریه، حاجی‌بابا و ادبیّات استعماری». پژوهش‌های زبان‌های خارجه. ش 43. صص 5ـ27‌.
تایسن، لیس. (1387). نظریّه‌های نقد ادبی معاصر. ترجمۀ مازیار حسین‌زاده و فاطمه حسینی. چ 1. تهران: نگاه امروز.
تفرشی مطلق، لیلا. (1389). «مطالعات پسااستعماری در ادبیات مهاجرت». فصلنامۀ تخصصی علوم سیاسی. ش10. صص 211‌ـ 221.
جلائی‌پور، حمیدرضا و جمال محمّدی. (1388). نظریّه‌های متأخّر جامعه‌شناسی. چ 2. تهران: نی.
دانشور، سیمین. (1372). جزیرۀ سرگردانی. چ 1. تهران: خوارزمی.
ساعی، احمد. (1385). «مقدّمه‌ای بر نظریّه و نقد پسااستعماری». مجلّۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. ش 73. صص 133‌ـ 154.
سعید، ادوارد. (1382). فرهنگ و امپریالیسم. ترجمۀ اکبر افسری. چ 1. تهران: توس.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون. (1392). راهنمای نظریّة ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. چ 5. تهران: طرح نو.
شاهمیری، آزاده. (1389). نظریّة و نقد پسااستعماری. چ 1. تهران: علم.
عسگری حسنکلو، عسگر. (1389). نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی: با تأکید بر ده رمان برگزیده. چ 2. تهران: فرزان روز.
قانون‌پرور، محمّدرضا. (1384). در آیینۀ ایرانی (تصویر غرب و غربی‌ها در داستان ایرانی). ترجمۀ مهدی نجف‌زاده. چ 1. تهران: فرهنگ گفتمان.
کریسمن، لورا. (1386). «ملّی‌گرایی و مطالعات پسااستعماری». فصلنامۀ زریبار. ترجمۀ احمد محمّدپور و مهدی رضائی. س 11. ش 63. صص 31‌ـ50.
کریمی، جلیل. (1385). «مقدّمه‌ای بر مطالعات پسااستعماری». فصلنامۀ زریبار. س 11. ش 63. صص 5‌ـ22.
گاندی، لی‌یا. (1391). نظریّة پسااستعماری. ترجمۀ مریم عالم‌زاده و همایون کاکاسلطانی. چ 2. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
گیکاندی، سایمون. (1391). «پسا ساختارگرایی و گفتمان پسااستعماری». مجموعة مطالعات پسااستعماری. ترجمۀ جلال فرزانه ‌دهکردی. دانشگاه امام صادق(ع). چ 1. صص 41‌ـ 86.
مارکس، جان. (1391). «ادبیّات پسااستعماری و معیار ادبی غرب». مجموعة مطالعات پسااستعماری. ترجمۀ جلال فرزانه‌ دهکردی. دانشگاه امام صادق(ع). چ 1. صص87‌ـ117.
مکاریک، ایرنا ریما. (1390). دانشنامۀ نظریّه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی. چ 4. تهران: آگه.
منتظرقائم، مهدی و فرزاد غلامی. (1391). «نقد پسااستعماری روایت سریال قهوۀ تلخ از مدرنیتة سیاسی ایران: با تأکید بر روش واسازی». فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. س 8. ش 28. صص121‌ـ146.
یانگ، رابرت. (1390). اسطورۀ سفید: غرب و نوشتن تاریخ. ترجمۀ جلیل کریمی و کمال خالق‌پناه. چ 1. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ـــــــــــ . (1391). درآمدی اجمالی بر پسااستعمارگری. ترجمۀ فاطمه مدرّسی و فرح قادری. چ 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Ashcroft , Bill , ets. (1998). “Key concepts’’. Post-colonial studies: Reader. New York: Routledge.