2024-03-29T04:25:18Z
https://ltr.atu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=6
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
متنشناسی عقایدالنّساء یا کلثومننه آقاجمال خوانساری (با تکیه بر باورها و آداب و رسوم، دین عامیانه، وضعیّت زنان)
حسن
ذولفقاری
کلثومننه نام کتابی طنزآمیز و انتقادی نوشتةآقاجمال خوانساری (۱۱۲۵ ق.) از فقیهان دورة صفویّه است. کلثومننه در نقد دینداری عامیانه و باورهای خرافی رایج میان زنان و قدیمترین سند مکتوب دربارة اخلاق و آداب و رسوم زنان عامی ایران است. هدف از مقاله، معرّفی کتاب و مؤلّف آن سپس متنشناسی این اثر ارزشمند است. کتاب کلثومننه به عنوان یکی از آثار مهمّ ادب عامه در تاریخ ادبی ایران همواره از دید محقّقان دور مانده است. میکوشیم محتوای کتاب را به روش نقد جامعهشناختی و از سه منظر باورهای عامیانه و تصویر دینداری عامه و وضعیّت زنان در عصر مؤلّف بررسی کنیم.
: کلثومننه
عقایدالنّساء
آقاجمال خوانساری
باورهای عامیانه
رفتارشناسی زنان
2014
11
21
7
26
https://ltr.atu.ac.ir/article_8_129767249c31c197ab29ae2f1e5fe9c8.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
بررسی کانون روایت و رابطة آن با جریان سیّال ذهن در رُمان دل دلدادگی
علی
تسلیمی
سهیلا
مبارکی
منظور از کانونیسازی، کانون دیدی است که در روایت شکل گرفته است و از آن منظر که ممکن است زمانی، مکانی، روانشناختی یا ایدئولوژیک باشد، افراد و وقایع داستانی مورد مشاهده و ارزیابی قرار میگیرند. در دل دلدادگی نیز در میان عناصر سازندة روایت، کانونیسازی حائز اهمیّت است. مندنیپور به عنوان یک نویسندة رئالیست و مدرن به جای تکصدایی، صدای شخصیّتهای مختلف داستان را به گوش خواننده میرساند. در این رمان، راوی دانای کُل به سیلان ذهنهای شخصیّتهای اصلی داستان رو میکند و با کانونیسازی درونی و بیرونی به بیان احساسات و عقاید و توصیف زمان و مکانهای مختلف داستان میپردازد. کانونیسازی از دیدگاه ژنت با جریان سیّال ذهن شخصیّتها در این رمان ارتباط مستقیمی دارد. این مقاله به بررسی کانون روایت در رمان دل دلدادگی بر اساس نظریة ژنت و رابطة آن با جریان سیّال ذهن میپردازد.
جریان سیّال ذهن
دل دلدادگی
روایت
ژرار ژنت
شهریار مندنیپور
کانونیسازی
2014
11
21
27
41
https://ltr.atu.ac.ir/article_10_bb446162bb57834d15f5158a281e5570.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
بررسی ساختارگرایانة باب شیر و گاو کلیله و دمنه بر اساس الگوی کلود برمون
احمد
تمیم داری
سمانه
عبّاسی
ساختارگرایان که بیش از هر چیز به قوانین کلّی حاکم بر ساختارها میپردازند، در برخورد با روایت، به جای توجّه به زبان موجود در متنی خاص، دغدغة قیاسهای زبانشناختی دارند و در نتیجه، برای بررسی طرح هر داستان به دنبال انطباق ساختار یک روایت و نحو یک جمله هستند، تا از این طریق بتوانند به الگویی کلّی برای همة داستانها دست یابند. در همین راستا، بسیاری از روایتشناسان ساختارگرا، از جمله کلود برمون، سعی کردهاند تا این الگوی ساختاری را به گونهای گسترش دهند که امکان بررسی آن در هر نوع داستان فراهم شود. در مقالة حاضر، پس از مروری کوتاه بر نظریّههای روایت، به الگوی برمون که بر پایة چگونگی روابط میان کوچکترین واحدهای روایی استوار است و انطباق آن با طرح داستان شیر و گاو کلیله و دمنه پرداخته میشود تا علاوه بر بررسی طرح این داستان و ویژگیهای آن بر اساس دیدگاهی جدید، قابلیّتهای انطباقپذیری این الگو نیز در چنین داستانهایی مشخّص شود.
روایتشناسی
کلود برمون
پیرفت
کلیله و دمنه
باب شیر و گاو
2014
11
21
43
59
https://ltr.atu.ac.ir/article_12_882406fa4fac800e287f95309cb8e392.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
تتبّع در اشعار ملاّصدرا از منظر توصیف برخی گروههای اجتماعی عصر وی
فریده
داودی مقدم
جنان
ایزدی
ملاّصدرا یکی از فیلسوفان بزرگ عصر صفوی است که صوفیان و دانشمندان صاحبقدرت این روزگار را در قالب آثار مختلف خود توصیف، ترسیم و نقد میکند. وی مانند بسیاری از حکما و فلاسفة شیعه در این دوره، مشربی ذوقی و صوفیانه اتّخاذ مینماید و در مقام دفاع از تصوّف و ردّ و انکار تشرّع خشک ظاهری و فقهای منسوب به حکومت برمیآید و با تلفیق و ترکیب متناسبی از براهین عقلی و کشف و شهودهای عرفانی موجد حکمت صدرایی و عرفان فلسفی و تصوّف شیعی میگردد که بازتاب این تفکّرات در آثار گوناگون وی دیده میشود. از جمله آثار ذوقی ملاّصدرا که جلوهگاه اندیشههای ناب و متعالی اوست، مجموعه اشعار صوفیانة وی میباشد که در عین حال، آیینة تمامنمایی از روزگار و ابنای زمانة اوست و سرشار است از بُنمایههای کلّی تصوّف با رویکردی جدید که عبارتست از ترکیب تعالیم نظری تصوّف با عرفان عملی و فلسفه. اینپژوهشبابررسیاشعارصوفیانةاوبهروشتحلیلمحتواضمناستخراجومعرّفیاینموتیفهایصوفیانه،در صدد پاسخ به این پرسش است که چگونه ملاّصدرا بابهکارگیریبرخیاز موتیفها،اصطلاحاتورمزهایادبیّاتتصوّفچونعشق، میوساقیوخراباتو...درمنظومةتداعیهای عارفانه به توصیف برخی از گروههای اجتماع عصر خویش میپردازد و تا اندازهای، بعضی منشهاوکنشهایصوفیان،عالمان،فقیهانومتشرّعان زمانةخویشرابازمینمایاند.
اشعار ملاّصدرا
تصوّف
عصر صفوی
گروههای اجتماعی
2014
11
21
61
84
https://ltr.atu.ac.ir/article_15_8949b77f75262042e53e00dd53af09d5.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
تحلیل ساختار روایت در رمان آفتابپرست نازنین
محمود
بشیری
زهرا
هرمزی
روایتشناسی شاخهای از مطالعات ادبی است که ریشه در ساختارگرایی دارد و در پی یافتن یک دستور زبان جهانی واحد برای متون روایی مختلف است. هر یک از روایتشناسان به برخی از الگوهای تکرار شونده در متون روایی اشاره کردهاند. ژرار ژنت هم یکی از روایتشناسان مطرح ساختارگراست که طرح جامع و کاملی برای بررسی متون روایی پیشنهاد میدهد. او در نظریّات خود به بررسی سه جنبه از سخن روایی، یعنی زمان، وجه یا حالت و لحن میپردازد. این سه جنبه با بررسی ساختار زمان، کانونهای روایت، فاصلة روایت با بیان راوی و انواع دیدگاه به کار رفته در یک اثر روایی مشخّص میشوند و با بررسی و تحلیل این سطوح، میتوان به تحلیل دقیق و منسجم از یک متن روایی دست یافت و توانایی داستانپردازی نویسنده را در شکل دادن به نظام و ساختار روایی یک اثر داستانی سنجید. در این پژوهش با استفاده از نظریّات ژنت سطوح مختلف گفتار روایی و روابط متقابل این سطوح در رمان آفتابپرست نازنین بررسی و تحلیل میشود. نویسندۀ این رمان یعنی محمّدرضا کاتب از نویسندگان مطرح ادبیّات معاصر ایران است و طی سالهای أخیر به نوعی به سبک و مخاطبهای خاصّ خود دست یافته است؛ سبکی همراه با پیچیدگی، تعلیق، بازیهای زبانی و گرایشی به پُست مدرنیسم. امّا در آفتاب پرست نازنین این خصوصیّات سبکی اندکی تعدیل شده است و آغاز و انجام مشخصی وجود دارد و تلاش شده است تا توجّه طیف بیشتری از مخاطبان جلب شود. این مقاله به بررسی تکنیک های روایی مختلفی میپردازد که نویسنده جهت روایت داستان آفتاب پرست نازنین از آنها استفاده کرده است.
محمّدرضا کاتب
آفتابپرست نازنین
روایتشناسی
ژرار ژنت
کانون روایت
وجه
لحن
2014
11
21
85
100
https://ltr.atu.ac.ir/article_17_82512e25e1ad5e7ced26496ec248bff2.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
تأمّلی بر جنبههای زیباشناختی و معنایی ساختهای مقارن نحوی در قصاید خاقانی
فاطمه
کلاهچیان
سید محمد
آرتا
شاعران برای آفریدن مضامین ژرف و آراستن کلام خویش از روشهای گوناگونی بهره بردهاند و سخن شناسان و نقّادان نیز کوشیدهاند که اسباب و ساز و کار این شیوهها را بیابند و به رایشان قواعدی وضع نمایند. یکی از شیوههای آراستن کلام، استفاده از ساختهای مقارننحوی (تکرار نحوی) است که با نظر به وجه هنری زبان خلق میشود و میتوان برای آن کارکردهایی مختلف قائل شد. تکرار الگوی نحوی، مقولهای است که به فرم و ساختار شعر مربوط است؛ از این رو، راز زیبایی و غنای موسیقایی بسیاری از ابیات خاقانی را باید در فرم شعر او جستجو کرد. خاقانیباچیرگیبیبدیل و شگفت انگیزی که درحوزة زبان وواژگان دارد،بهشیوهایبسیار هنرمندانه وبابسامدیبالا،برای آفرینشمضامینوآرایش مظاهرسخنخویش،از ساختهای مقارننحوی بهرهبرده است.گفتنیاستکههماهنگی بسیاریاز اینشیوههابا مفهوم و معنایکلّیبیت،در خورتوجّه است.این مقاله بر آن است تا کارکردهای تکرار نحوی در قصاید خاقانی را از حیث زیباییآفرینی و معنایی مورد بررسی قرار دهد و شیوههای ظهور آنها را باز نماید؛ شگردی که از ویژگیهای بارز سبکی شعر خاقانی به شمار میآید.
ساختهای مقارن نحوی
زیباشناسی
کارکرد معنایی
خاقانی
2014
11
21
101
121
https://ltr.atu.ac.ir/article_23_b1f5ea92f15609004d2b9efc8e770fbb.pdf
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2251-7138
1393
18
59
اندیشههای ملامتی و فتیانی سعدی در غزلیّات
احمد رضا
کیخای فرزانه
علی
وفایی
هدف این مقاله تبیین اندیشههای ملامتی و جوانمردانة سعدی و بازتاب این اندیشهها در غزلیّات اوست. بر این مبنا، کوشش نگارنده بر این بوده است تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که «آیا سعدی اساساً اهل ملامت و فتوّت بوده است یا خیر؟» و پس از این مقدّمه با بررسی غزلیّات وی به این نتیجه میتوان رسید که وی با توجّه به فرضیّات مطرح شده، از سقّایان زمان خود بوده است. برای پاسخگویی به این پرسش، نخست مقایسهای مختصر بین دو آیین «فتوّت» و «ملامت» صورت گرفت. سپس با تکیه بر اصول عام مربوط به این آیینها در کُتُب معتبر و با استناد به شماری از غزلیّات سعدی، کوشش شد دیدگاههای او در باب آیینهای یاد شده تشریح گردد. آنگاه با ارائة آماری از برخی واژهها و اصطلاحات کلیدی مطرح در میان اهل فتوّت و ملامت در غزلیّات شیخ اجل، تلاش شد تا مستنداتی برای صحّت برداشت نگارنده ارائه گردد.
سعدی
غزل
ملامت
فتوّت
سقّایی
2014
11
21
123
147
https://ltr.atu.ac.ir/article_24_ad529180f5b56bf944dde4cce9f799e3.pdf