دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
یادداشت هایی بر منشآت قائم مقام فراهانی
1
26
FA
سعید
واعظ
هیئت علمی دانشگاه علامه
10.22054/ltr.2005.6288
میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی (۱۱۹۳ - ۱۲۵۱ هـ . ق ) ادیبی توانا، منشی و دبیری با تدبیر و سیاستمداری با فراست در دوره اول عصر قاجار است. او اصلاحات زیادی در تشکیلات دیوانی انجام داد. او نثر فارسی را از پیچ و خم عبارت پردازی های متداول روزگار خویش رهایی بخشید. از آنجا که مقام والایی در محافل سیاسی و ادبی داشت، سبک او به زودی سرمشق بعضی نویسندگان معاصرش و پس از او شد. او با اینکه نثر فارسی را از قید و بندهای انشای قدما پیراست ولی در مقایسه با معیارهای امروزی الفاظ زائد بر معانی فراوان دارد. منشآت قائم مقام که موجب بیشترین شهرت وی در تاریخ ادب فارسی گردیده است، شامل بعضی نوشته های اوست که به دستور و تدبیر حاج فرهاد میرزا معتمد الدوله قاجار، که از شاگردان و دست پروردگان قائم مقام بود، به سال ۱۲۸۰ هـ. ق گردآوری و در سال ۱۲۹۴ هـ. ق به کوشش و نظارت فرزندش اویس میرزا، برای نخستین بار چاپ سنگی شد۔ آنچه خوانندگان گرامی و فاضل در این مقاله ملاحظه می فرمایند یادداشتهایی است بر مستندات اشعار و عبارتهای تازی این کتاب که به کوششی سید بدرالدین یغمایی به زیور طبع آراسته شده است، انشاء الله قبول افتد و در نظر آید.
قائم مقام,منشآت,خشاب,شمشیر,دلباختگی
https://ltr.atu.ac.ir/article_6288.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6288_9ea046f83299e8b6fcaa37fac8f40dd0.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
پژوهشی در مفهوم تجربه دینی و عرفانی در ادب فارسی
27
40
FA
سالار
منافی اناری
هیئت علمی دانشگاه علمی
10.22054/ltr.2005.6289
انسان با توجه به حضور جنبه ای الهی، یعنی روح، در وجوده خود، این توان را دارد که با خدای خود نوعی ارتباط معنوی داشته باشد. این ارتباط در حقیقت بین خدا و خود انسان به وقوع می پیوندد و نیازی به «غیر » نیست. اما گاهی مقدماتی لازم است تا این ارتباط برقرار شود: دیدن چیزی یا انجام دادن عملی که نوعی تجربه به حساب می آید می تواند مقدمه ای برای یاد خدا و برقراری ارتباط معنوی با او باشد. هر تجربه ای که در آن به نحوی از انحاء ارتباطی با خدا ایجاد شود، یعنی نوعی آگاهی از حضور خدا به انسان دست دهد، آنرا « تجربه دینی» و گاهی «تجربه عرفانی» می نامند. و چون شناخت خدا با توجه به قدرت عقل و نوع اعتقاد در انسان های مختلف متفاوت است لذا می توان گفت که عقل و اعتقادات شخصی نقش مهمی در تعبیر و تفسیر تجربه دینی ایفا می کنند. در چند دهه گذشته، تجربه دینی از موضوعات اصلی در حوزه هائی مانند فلسفه دین و جامعه شناسی دین در جهان غرب بوده که غالباً بر اساس اعتقادات و طرز تفکر مسیحیت مورد بحث قرار گرفته است. در این مقاله مفهوم تجربه دینی و عرفانی در ادبیات فارسی بررسی می شود.
تجربه دینی,جنبه الهی,تجربه عرفانی,غیر قابل بیان,تجربه مقدس
https://ltr.atu.ac.ir/article_6289.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6289_3543e4fbbc8a1e8915b9970712bac6ba.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
سرچشمه عرفان یا عرفان در مکتب اهل بیت علیهم السلام
41
72
FA
مهدی
طیب
هیئت علمی دانشگاه علامه
10.22054/ltr.2005.6290
این مقاله در صدد است با بهره گیری از قران کریم و احادیث معصومین علیهم السلام ، که کانونی ترین منبع و مأخذ اسلامند، رویکردی به دین را که سبب پیدایش عرفان می باشد، شناسانده و براساس آن، تعریفی از عرفان عرضه کند. در این جهت ۶ شاخصه در رویکرد عارفان به دین مورد تأکید قرار گرفته است که با توجه به منابع دست اول اسلام و با عنایت به سیره انبیا و اولیا، به ویژه پیامبر اکرم و خاندان پاکش، علیهم السلام، آغازگر، معرف و مروج چنین رویکردی به دین، خود آن بزرگواران بوده اند.
شاخصه های این رویکرد عبارتند از:
۱- خداگرایانه بوهن (در مقابل رویکردهای دنیاگرایانه و آخرت گرایانه به دین)
۲- عاشقانه بودن (در برابر رویکردهای خائفانه، تاجرانه و صابرانه به دین)
۳- متعمّقانه بودن (در مقابل رویکردهای سطحی و یا حداکثر، عقلی به دین)
۶- علم الهامی و موهبتی خواهانه بودن (در مقابل رویکردی که معرفت دینی را در علوم اکتسابی محدود
می داند.)
۵- شهودطلبانه بودن (در برابر رویکردی که معرفت دینی را تنها به حفظ منقولات یا درک معقولات
منحصر می داند.)
۹- تمامیت گرا بودن (در مقابل رویکردهایی که یا یکی از عرصه های اعتقادی، اخلاقی و فقهی دین را چنان عمده میسازند که عملاً از دیگر عرصه ها باز می مانند، و یا در بهره مندی از دین، به ادعا و الفاظ و عبارات، یا به فراگیری مطالب و بیان معلومات، و یا به انجام عبادات و عمل به احکام ظاهری، بسنده می کنند)
متعمقانه بودن,عاشقانه بودن,عرفان
https://ltr.atu.ac.ir/article_6290.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6290_2faf85eafe1af6da53bd96f9b0817486.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
ردپای فمینیسم در آثار آل احمد
73
91
FA
محمدرضا
کمالی
هیئت علمی دانشگاه علامه
10.22054/ltr.2005.6291
نهضت فرهنگی رنسانس را میتوان نقطه ی عطف مهمی در طول تاریخ بشریت دانست که در شکل گیری حرکت های اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی جهان معاصر نقش تعیین کننده ای داشته است. دستاورد مهم این نهضت ، توجه به یافته های تجربی و عقل ابزاری در سیاست گذاری زندگی فردی و اجتماعی بشر، توجه به خود یا اومانیسم گرایی و همچنین برآورده شدن حقوق مادی و محدود کردن حاکمیت مذهب بود. نتیجه قطعی نهضت رنسانس، در هم ریختن مناسبات اجتماعی و زیر سوال رفتن بسیاری از اصول و ارزش های رایج بود. اما تا تغییر نگرش موجود نسبت به زن و حقوق اجتماعی زنان (فمینیسم ) زمان زیادی لازم بود. طرح نظریه ی برابری زن و مرد به قرن هفدهم برمی گردد. برخی نخستین فمینیست را در آن براد استریت می دانند که ابیگالی ادامز، همسر جان ادامز از رهبران جنگ های استقلال آمریکا، حرکت وی را ادامه داد. برخی نیز سابقه ی این نهضت را به انقلاب ۱۶۸۹ انگلیسی باز می گردانند و نویسندگانی چون (کریستین دو بیان)، (ماری وتن) و (ژرژ ساند) در این عرصه آثاری بر جای گذاشته اند. این حرکت در دوران انقلاب فرانسه به وسیله ی (کندورسه) (سن سیمون) ادامه یافت. در حقیقات فمینیسم می خواست جای حقوق از دست رفته زنان را پر کند. فمینیست ها بر این باور بودند که زنان جهان در مقایسعه با مردان مورد ستم قرار دارند و تفاسیر زیادی از زن و ظلم بر او ارائه می دادند. نهضت برابری طلبی زنان به صورت منسجم نام و نشان دار سابقه ای بیش از ۱۵۰ سال دارد اما از اواخر قرن ۱۹ اندیشه های زن گرایانه ی غربی در قالب آثار مکتوب به کشورهای اسلامی راه یافت. شاید مصر اولین کشوری باشد که در اندیشه ی فمینیستی به آن وارد شده باشد. امروزه فمینیست های زیادی در کشورهای اسلامی بخش مهمی از تلاش خود را صرف مبارزه درون دینی برای حاکمیت نگاه زن گرایان می کنند که معروف ترین آنها فاطمه نری سی از مراکش، رفعت حسن از پاکستان، عزیزه الصبری از لبنان و ... می باشند که به قول یکی از فمینیست های ایرانی خارج از کشور موضعی دین باورانه دارند.
فمینیسم,آل احمد
https://ltr.atu.ac.ir/article_6291.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6291_172b59762f1a06bd09687c606ef9f697.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
جستاری در ادبیات فارسی و اروپایی
92
107
FA
داوود
اسپرهم
0000-0018-5742-297
هیئت علمی دانشگاه علامه
d_sparham@yahoo.com
10.22054/ltr.2005.6292
در این نوشته تفاوت ها و مشترکات بین ادبیات فارسی و اروپایی (بویژه شعر) به صورت اجمالی بررسی خواهد شد. بی تردید هر کدام از وجوه این بررسی ، نیاز به ذکر شواهد و امثال دارد تا سنجشی مستدل ، مستند و قابل قبول باشد. اما با توجه به متنوع بودن زمینه های این مقایسه ، در صورت بیان شواهد، این نوشته از حد خود درخواهد گذشت و ای بسا نیاز به تدوین کتابی باشد. از این روی و بنابر ضرورت پرهیز از تطویل (سخن آگنی) از ذکر شواهد به اشاره های کوتاه بسنده خواهد شد.
ادبیات فارسی,مخیل
https://ltr.atu.ac.ir/article_6292.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6292_f559cad77decb6cf26fe2b038f5859a6.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
زروان؛ زال و شخصیت های میانه در حماسه فردوسی
108
122
FA
ابراهیم
محمدی
هیئت علمی دانشگاه علامه
emohammadi2014@yahoo.com
10.22054/ltr.2005.6293
پهلوانان شخصیت های اصلی و موثر حماسه اند. حوادث و رویدادهای حماسه، سرگذشت پهلوانان آزاده ای است که به دور از هر گونه خودبینی و غرور و تعصب کورکورانه، به مردم و وطن خویش می اندیشند. هدف آنها حفظ ارزش های والای انسانی است. عشق و آرزو و همه هستی خود را در خدمت حماسه قرار می دهند. خاندان زال یکی از خاندانهای پهلوانی شاهنامه است که می کوشد مرزهای ساختگی ایران –انیرانی را برهم زند و فراتر از این مرزبندی به انسان بیاندیشد.
زروان,زال,حماسه,اسطوره,سیمرغ,البرز
https://ltr.atu.ac.ir/article_6293.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6293_2282f93676f2e65dba723f5c1281ac5c.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
سهراب سپهری و والت ویتمن : همسفران روشنی
123
141
FA
شهلا
رقیب دوست
هیئت علمی دانشگاه علامه
10.22054/ltr.2005.6294
مقایسه ی دو شعر بلند "صدای پای آب" سهراب سپهری و " !Salut au monde والت ویتمن "نشانگر ذهنیت روانی و اخلاقی این دو شاعر است. اگرچه تأثیر دیدگاه ویتمن بر این شعر سپهری کاملاً مشهود است، اما این تأثیرگیری به ورای یک تقلید ساده قدم می نهد و بازتابی از ساختاری تازه در شعر و سرودن شعر است. این دو شعر که روایتی از سیاحت این دو شاعر است، بیانگر تجربیات درونی و برونی و مشاهدات این دو در مسیر روشنایی ، حقیقت و وحدت است
سفر,سیاحت,شعر,جهان,آب,روشنی
https://ltr.atu.ac.ir/article_6294.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6294_4f95b91945c0575a597438418acfc5fa.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
فرهنگ عامه در مقامات بدیع الزمان همدانی
142
166
FA
کرمعلی
قدمیاری
هیئت علمی دانشگاه علامه
k.ghadamyari@urmia.ac.ir
10.22054/ltr.2005.6295
مقامه یکی از شکل های بیانی رایج ادبیات عرب است که در قرن چهارم هجری به دست بدیع الزمان همدانی ساختاری منظم یافته و در فرهنگ و ادبیات جامعه ی اسلامی آن روزگار از پایگاه و ارج ویژه ای برخوردار بوده است . در این جستار به فرهنگ و ادبیات و اندیشه هایی پرداخته شده است که می توان گفت درون مایه ی بیشتر مقامات بدیع الزمان بر اساس آنها شکل گرفته است. بسیاری از مقامه نویسان، از این قالب بیانی ، برای ترویج آراء و اندیشه های خاص خود بهره برده و با این ابزار به خلق آثار ارزنده ای در این زمینه پرداخته اند، اما در آثار فرهنگ عامه به گونه ای که در مقامات بدیع الزمان مشهود است ، چندان جلوه ای ندارد.
بدیع الزمان همدانی گذشته از موضوع های اصلی مقامه ها در اندرون حکایات به طرح موضوعات اجتماعی و فرهنگ عامه ی روزگار خود پرداخته که ذهن هر خواننده ای را به خود می کشد و انگیزة وی را برای تحقیق و مطالعه در این مقامات بیشتر می کند. به عنوان مثال بدیعالزمان در مقامات خود از مراسم خواستگاری، تشیع جنازه ، نوع برخوردها به هنگام دیدار، هجو و مدح و گدایی پرده برداشته و با آوردن نام های جانوران و درختان مختلف به غنای این اثر ادبی افزوده است .
فرهنگ عامه,بدیع الزمان همدانی
https://ltr.atu.ac.ir/article_6295.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6295_cbc1c030b844ac027251330ef5736599.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
نگاهی به محتوای نامه های عربی رشیدالدین وطواط به برجسته ترین دانشمندان روزگار خود
167
186
FA
حسین
کربلائی
هیئت علمی دانشگاه علامه
10.22054/ltr.2005.6296
رسائل عربی رشیدالدین و طواط، هم از نظر ساختار - و به دلیل زیبایی و شیوایی انکار ناپذیر نثر عربی او و دقت وسواسی گونه ای که در گزینش و کنار هم نهادن واژه ها و ترتیب جمله ها و عبارت ها و استفاده از آرایه های لفظی دارد -، و هم از نظر محتوا - و به سبب احاطه نامه هایش بر بسیاری از اطلاعات سودمند و دست اول ، و نیز نشان دادن و باز نمودن جنبه های پوشیده ای از شخصیت رشید - در خور آنند که از زوایای گوناگونی به دقت مورد بررسی قرار گیرند. در این نوشته، کوشش شده است که محتوای نامه هایی از این مجموعه - که رشید، آنها را به برجسته ترین دانشمندان روزگار خویش نوشته - به کوتاهی بررسی و از این رهگذر، گامی در راه شناساندن یکی از جنبه های خاص وجودی او - که عشق و علاقه مفرط به دانش و دانش آموزی و دانش پژوهان است - برداشته شود، و نیز با کنار هم نهادن نامه های عربی و فارسی و دیوان اشعار او، چهره روشن تری از یکی دو نفر از مخاطبان دانشمند وی - که همچنان ناشناخته مانده اند - ارائه گردد.
دانش,دانش آموزی,دانش پژوهان
https://ltr.atu.ac.ir/article_6296.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6296_1abab5858ed589d3741d803e82c91393.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
الأسلوب وعلاقته بالبلاغه
187
213
FA
عیسی
متقی زاده
هیئت علمی دانشگاه علامه
10.22054/ltr.2005.6297
اسلوب شیوه خلق اندیشه و بیان آن در قالب الفاظ مناسب است. در کتاب های علوم بلاغی به موضوع اسلوب اهتمام شایسته نشده است هر چند در آثار گروهی از دانشمندان به بعضی از ویژگی های لفظی اسلوب اشاره شده است؛ اما این اطلاعات در بخش های مختلف آثارشان پراکنده است و بابی به آن اختصاص داده اند اسلوب و بلاغت با هم چه ارتباطی دارند ؟ و فرق بین آن دو چیست؟ شکی نیست که اسلوب و بلاغت هر دو به لفظ و معنی و مطابقت با مقتضای حال عنایت دارند اما موضوع بلاغت اعم از موضوع اسلوب است . بلاغت برای رسیدن به کلام مطلوب از همه وسیله های معنوی و بیانی و بدیعی بهره می گیرد اما اسلوب شامل وسایل معینی است که نویسنده ای در موضوعی خاص از آن استفاده می کند. به تعبیر دیگر بلاغت علم است قبل از این که فن و شیوه باشد، اما اسلوب عبارت از بلاغت یک مؤلف است ، شیوه ای خاص که نویسنده برای تحقق بلاغت در اندیشه و تعبیر از آن استفاده می کند
اسلوب,بلاغت,معانی,بیان,تعبیر
https://ltr.atu.ac.ir/article_6297.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6297_d3d6c5e913989452495a5eb207378eaf.pdf
دانشگاه علامه طباطبائی
متن پژوهی ادبی
2251-7138
2476-6186
8
23
2005
03
21
La presence de la perse dans Ies oeuvres des philosophes du XVIII siecle (Montesquieu Voltaire ,et Ies Encyclopedistes ) a travers du recit de voyage de Jean Chardin'
1
30
FA
فاطمه
عشقی
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
10.22054/ltr.2005.6703
https://ltr.atu.ac.ir/article_6703.html
https://ltr.atu.ac.ir/article_6703_94d2d35e7ce1aa03b30078d1e825736a.pdf