ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی روایت راوندی از تاریخ آل سلجوق بر اساس طرح سراسربین فوکو
متنها محصول اجبارهای اجتماعی و زبانیاَند، به همین دلیل قواعد بازی را باید در کارکردهای نهادی یافت که تولیدکنندة گفتمان است.بازخوانی روایت راوندی از تاریخ آل سلجوق با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان نشان میدهد که متن تولیدشده در اواخر امپراطوری سلجوقی، بازتاب مجموعهای از گفتمانهای حاکم در سراسر عصر سلجوقی است. مناسبات قدرت و مشروعیّت که شاخصة گفتمان سلجوقی است، به عنوان یک اصل تعمیمیافته در این متن انعکاس دارد و جنبههای معیّنی از هویّت اجتماعی را بازتولید میکند. هر یک از گفتمانهای دینی معطوف به قدرت، گفتمان مخالف و یا گریز از مرکز و گفتمان علمی معطوف به سیاست، در صورتبندی گفتمانی عصر سلجوقی از عناصر گفتمانهای دیگر کمک میگیرد و آنها را به شبکة معانی خود پیوند میزند. نهادهای اجتماعی عصر سلجوقی، حاوی تشکّلهای گفتمانی ایدئولوژیکی است که از طریق نظارت سراسربین، با گروههای مختلف موجود در نهاد قدرت ارتباط مییابد.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7155_c4f83b4ae698aa017b1935b847438997.pdf
2017-02-19
7
27
10.22054/ltr.2017.7155
قدرت
ایدئولوژی
گفتمان
فوکو
راحةالصّدور
راوندی
حبیبالله
عبّاسی
1
استاد دانشگاه خوارزمی، تهران
AUTHOR
لیلا
پیغمبرزاده
l.peyghambarzadeh@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران
LEAD_AUTHOR
آژند، یعقوب. (1360). «تاریخ نگاری در ایران». مجموعة مقالات. تهران: گستره.
1
آقاگلزاده، فردوس. (1390). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: نشر نی.
2
آندرین، چارلز. (1352). زندگی سیاسی و تحوّلات اجتماعی: مقدّمهای بر علم سیاست. ترجمة مهدی تقوی. تهران: مؤسّسة عالی علوم سیاسی و امور حزبی.
3
ـــــــــــــــــــ . زندگی سیاسی و تحوّلات اجتماعی. ترجمة مهدی نقوی. تهران: مؤسّسة عالی علوم انسانی و امور حزبی.
4
ابناثیر، عزّالدّین علی. (1368). کامل: تاریخ بزرگ اسلام و ایران. ترجمة علی هاشم حائری و ابوالقاسم حالت. تهران: مؤسّسة مطبوعات علمی.
5
ابنندیم، محمّدبن اسحاق. (1381). الفهرست. تهران: اساطیر.
6
افشار، میرزا اسماعیل خان. (1313). «سلجوقنامة ظهیری نیشابوری و راحةالصّدور راوندی». مجلّة مهر. ش 1. س 2. صص 29ـ30.
7
باسورث، کلیفورد ادموند. (1378). تاریخ غزنویان. ترجمة حسن انوشه. 2 ج. تهران: امیرکبیر.
8
حافظ ابرو، عبداللهبن لطفالله. (1372). زبدة التّواریخ. تصحیح و تعلیقات حاج سیّد جوادی. تهران: وزارت فرهنگ اسلامی و نشر نی.
9
راوندی، محمّدبن علی. (1364). راحةالصّدور و آیةالسّرور در تاریخ آل سلجوق. تصحیح محمّد اقبال. حواشی و فهارس مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر.
10
ریپکا، یان. (1364). ادبیّات ایران در زمان سلجوقیان و مغولان. ترجمة یعقوب آژند. تهران: گستره.
11
صفا، ذبیحالله. (1378). تاریخ ادبیّات در ایران. ج 2. چ 4. تهران: فردوس.
12
ضیمران، محمّد. (1378). فوکو، دانش و قدرت. تهران: هرمس.
13
ظهیری نیشابوری، ظهیرالدّین. (1390). سلجوقنامه. به انضمام ذیل سلجوقنامة ابوحامد محمّدبن ابراهیم. تصحیح میرزا اسماعیل افشار. محمّد رمضانی. تهران: اساطیر.
14
عزیزی، حشمتالّه. (1388). «پشتیبانی خواجه نظامالملک از صوفیان بزرگ خراسان». نامة تاریخپژوهان. ش 18. صص 78ـ91.
15
عضدانلو، حمید. (1391). گفتمان و جامعه. تهران: نشر نی.
16
فرکلاف، نورمن. (1387). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمة گروه مترجمان. تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانهها.
17
فوکو، میشل. (1378). مراقبت و تنبیه. ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. چ 1. تهران: نشر نی.
18
فیرحی، داود. (1378). قدرت، دانش و مشروعیّت در اسلام (دورة میانه). تهران: نشر نی.
19
طباطبایی، سیّد جواد. (1383). زوال اندیشة سیاسی در ایران: گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران. تهران: انتشارت کویر.
20
کانپوری، عبدالرزّاق. (1354). زندگی ابوعلی حسنبن اسحق طوسی یا خواجه نظامالملک. ترجمة مصطفی طباطبایی. تهران: چاپ حیدری.
21
کسایی، نورالله. (1363). مدارس نظامیّه و تأثّرات علمی و تاریخی آن. تهران: امیرکبیر.
22
کوهن، کلود. (1360). «تاریخنگاری در ایران». ترجمة یعقوب آژند. مجموعهمقالات. تهران: گستره.
23
لمپتون، آن. کی. اس. (1372). تداوم و تحوّل در تاریخ میانة ایران. ترجمة یعقوب آژند. تهران: نشر نی.
24
مبین، ابوالحسن. (1379). «نقد و نظری در باب کتاب راحةالصّدور و آیةالسّرور». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش 33. صص 8ـ13.
25
محمّدمنیر، سعدالدّین. (1995). المدرسة الإسلامیّةفی العصور الوسطی. بیروت: مکتبة العصریّة.
26
میلز، سارا. (1388). گفتمان.ترجمة فتّاح محمّدی. چ 2. تهران: نشر هزارة سوم.
27
نظامالملک طوسی، ابوعلی حسن. (1320). سیاستنامه. تصحیح عبّاس اقبال. تهران: کتابخانة مجلس.
28
نوایی، عبدالحسین. (1384). متون تاریخی به زبان فارسی. چ 4. تهران: سمت.
29
هال، استوارت. (1386). غرب و بقیّه: گفتمان و قدرت. ترجمة محمود متّحد. تهران : نشر آگه.
30
ـــــــــــــــــ . (۱۳۹۳). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی. ترجمة احمد گلمحمّدی. چ 2. انتشارات نی.
31
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی عشق در دنیای حماسه با نگاهی به شاهنامه
با آنکه حماسهها، از جمله شاهنامه، دنیای جنگ و نبرد هستند، امّا در آنها از عواطف و احساسات فردی نیز میتوان نشان یافت. از این رو، هرچند حجم داستانهای عاشقانة شاهنامة فردوسی در مقایسه با حجم کلّ آن اندک است، امّا اگر حماسة بزرگ ملّی ایران از این تعداد داستان عاشقانه خالی میبود، گویی کمال فعلی خود را نمیداشت. فردوسی که در شاهنامه به عواطف مختلف انسان از جمله خشم، شادی، اندوه و... پرداخته، به عشق هم که از کهنترین عواطف انسان و «درد همیشگی» وی است، توجّه داشته است. مقالة حاضر میکوشد با بررسی مهمترین داستانها و ماجراهای عاشقانة شاهنامه، ویژگیهای کلّی عشق در دنیای حماسه و عوامل مختلف اجتماعی و فرهنگی آن را بررسی و تبیین نماید. بدین ترتیب، ابتدا به ذکر تفاوتها و شباهتهای عشق در دورة حماسی با دورة تاریخی پرداخته و عوامل گوناگون مانند ژانر حماسی، زمان و... را که در شکلدهی نوع خاصّی از عشق در شاهنامه مؤثّر بودهاند، بیان میکند و در ادامه، سه مورد از مهمترین ویژگیهای عشق در داستانهای عاشقانة شاهنامه بررسی میشود.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7156_6284c6853773742e33d9001108608099.pdf
2017-02-19
29
45
10.22054/ltr.2017.7156
عشق
حماسه
دورة تاریخی
عشق شنیداری
عشق هدفدار
تقدّم عشقورزی زن
حسین
حسن رضایی
1
دانشآموختة دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
عبدالرّضا
سیف
2
استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
آلندی، رنه. (1378)، عشق. ترجمة جلال ستّاری. چ 2. تهران: توس.
1
ادوارد، خوان و لو، سر. (1389). فرهنگ نمادها. 2 ج. چ 1. تهران: انتشارات دوستان.
2
اسعد گرگانی، فخرالدّین. (1389). ویس و رامین. با مقدّمه، تصحیح و تحشیة محمّد روشن. چ 4. تهران: صدای معاصر.
3
اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1393). «تفاوت عشق در شاهنامه و سایر منظومههای فارسی». روزنامة اطّلاعات. دوشنبه، 17 آذر 1393.
4
برونو، فرانک. (1370). فرهنگ توصیفی اصطلاحات روانشناسی. ترجمة فرزانه طاهری. چ 1. تهران: طرح نو.
5
بنانی، امین. (1370). «از ویس و رامین تا خسرو و شیرین». فصلنامةایرانشناسی. س 3. ش 4 (پیاپی 12). صص 708ـ713.
6
تریدن، اندره. (1331). پسیک آنالیر و عشق. ترجمة مهدی غروی. تهران: چاپخانة خرّمی.
7
جامی، نورالدّین عبدالرّحمن. (1337). هفت اورنگ. تصحیح مرتضی مدرّس گیلانی. تهران: کتابفروشی سعدی.
8
حافظ، شمسالدّین محمّد. (1387). دیوان حافظ. چ 5. تصحیح غنیـ قزوینی. تهران: ققنوس.
9
حکیمیان، ابوالفتوح. (1354). «نیش و نوش عشق در شاهنامه». ماهنامة هنر و مردم. س 14. ش 153 و 154. صص 59ـ68.
10
خالقی مطلق، جلال. (1372). گلرنجهای کهن (برگزیدة مقالات در مورد شاهنامه). چ 1. تهران: نشر مرکز.
11
ــــــــــــــــــــــ . (1369). «بیژن و منیژه و ویس و رامین». فصلنامة ایرانشناسی. س2. ش 2 (پیاپی 6). صص 273ـ298.
12
دورانت، ویل. (1377). لذّات فلسفه. ترجمة عبّاس زریاب خویی. چ 11. تهران: علمی و فرهنگی.
13
ستّاری، جلال. (1388). اسطورة عشق و عاشقی در چند عشقنامة فارسی. چ 1. تهران: نشر میترا.
14
ــــــــــــــــ . (1379). پیوند عشق میان شرق و غرب. چ 2. اصفهان: نشر فردا.
15
شمیسا، سیروس. (1373). سیر غزل در شعر فارسی. چ 4. تهران: فردوس.
16
شوپنهاور، آرتور. (1386). جهان و تأمّلات فیلسوف. ترجمة رضا ولییاری. چ 1. تهران: نشر مرکز.
17
فردوسی، ابوالقاسم. (1376). شاهنامه. چ 1. به کوشش جلال خالقی مطلق. 8 ج. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی).
18
کریمی حکّاک، احمد. (1383). الف. «اسطرلاب اسرار خدا: عشق در ادب کلاسیک فارسی». سمینار «انسان وعشق». لُسآنجلس: هتل مریات.
19
مارسل فرانسوی. (بیتا). تاریخ عشق. ترجمة اسدالله اشتری. بیجا: ح. دانشسار.
20
محجوب، محمّدجعفر. (1371). «نظری به سیر عشق در داستان ویس و رامین». فصلنامه ایرانشناسی. س 4. ش 3. (پیاپی 15). پاییز: صص 469ـ511.
21
مدی، ارژنگ. (1371). عشق در ادب فارسی. چ 1. تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
22
مولوی، جلالالدّین محمّد. (2535). دیوان کبیر (کلّیّات شمس). چ 2. تصحیح و حواشی بدیعالزّمان فروزانفر. 10 ج (5 مجلّد). تهران: امیرکبیر.
23
یاسمی، رشید. (1313). «عشق و مناعت در شاهنامه». ماهنامة مهر. س 2. ش 5 (پیاپی 17 و 18). صص 523ـ528.
24
یوسفی، غلامحسین. (1372). برگهایی درآغوش باد. 2 ج. چ 2. تهران: انتشارات علمی.
25
ORIGINAL_ARTICLE
کارکردهای روایی گفتگو در حکایتهای بوستان
در بررسی حکایات کهن فارسی، گفتگو معمولاً بهعنوان عنصری داستانی در کنار دیگر عناصر مورد توجّه قرار میگیرد، در حالی که نقشی ساختاری و روایی نیز برای آن میتوان در نظر گرفت. بوستان سعدی از متونی است که بیش از دیگران کارکردهای روایی گفتگو را به نمایش گذاشته است. هدف مقالة حاضر نیز بررسی این کارکردها و تبیین رابطة آنها با اهداف تعلیمی بوستان است. مهمترین نقشهای روایی گفتگو در بوستان عبارتند از: پیشبرد، بسط و تکمیل خط داستانی، تقویت روابط سببی، برجسته کردن تقابلها، وارد کردن حکایات درونهای، کارکرد تفسیری و کارکرد زیباشناختی. بسامد بالای گفتگوهای داستانی بوستان را میتوان نتیجة اهداف تعلیمی آن دانست. این اهداف، سعدی را به استفاده از سخن گفتن مستقیم از سوی خود یا شخصیّتها واداشته است. اهمیّت گفتگو در این زمینة تعلیمی موجب شده تا بار روایی حکایات بیش از کنشها، توصیفات و روایتگری مستقیم راوی، بر دوش گفتگوها باشد. بنابراین، در بوستان، بسیاری از تغییرات روایی، نتیجهگیریها، تصریح بر دلایل انجام کنشها، گسترش خط داستان، تکمیل پیرفتهای روایی و... به جای بهرهگیری از روایتگری راوی یا کنشگری شخصیّتها، تنها با استفاده از یک گفتگو ارائه شدهاند.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7157_e3cf3f753ffe7c823fa5286b9bdbf533.pdf
2017-02-19
47
71
10.22054/ltr.2017.7157
حکایتهای تعلیمی
بوستان
ساختار
گفتگو
کارکرد
علیرضا
محمّدی کلهسر
1
استادیار دانشگاه شهرکرد
LEAD_AUTHOR
اعظم
ابدالی
a.abdali988@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهرکرد
AUTHOR
اسداللّهی تجرق، اللهشکر. (1379). «رمان نو، دیالوگ نو». مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی تبریز. ش 174. صص 1ـ34.
1
اسکولز، رابرت. (1377). عناصر داستان. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
2
باختین، میخاییل. (1387). تخیّل مکالمهای؛ جستارهایی دربارة رمان. ترجمة رویا پورآذر. تهران: نشر نی.
3
بارت، رولان. (1392). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایتها. ترجمة محمّد راغب. تهران: فرهنگ صبا.
4
بامشکی، سمیرا. (1393). روایتشناسی داستانهای مثنوی. تهران: هرمس.
5
بامشکی، سمیرا و زحمتکش، نسیم. (1393). «کارکردهای داستان درونهای». مجلّة ادبپژوهی. ش 29. صص 9ـ41.
6
بیشاپ، لئونارد. (1383). درسهایی دربارة داستاننویسی. ترجمة محسن سلیمانی. تهران: سورة مهر.
7
بینیاز، فتحالله. (1394). درآمدی بر داستاننویسی و روایتشناسی. تهران: افراز.
8
پرینس، جرالد. (1391). روایتشناسی؛ شکل و کارکرد روایت. ترجمة محمّد شهبا. تهران: مینوی خرد.
9
تودوروف، تزوتان. (1388). بوطیقای نثر؛ پژوهشهای نو دربارة حکایت. ترجمة انوشیروان گنجیپور. تهران: نشر آگه.
10
توکّلی، حمیدرضا. (1389). از اشارتهای دریا؛ بوطیقای روایت در مثنوی. تهران: مروارید.
11
تولان، مایکل. (1386). روایتشناسی: درآمدی زبانشناختی ـ انتقادی. ترجمة سیّده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
12
دادخواه، حسن و جمشیدی، لیلا. (1386). «بررسی تطبیقی عنصر گفتگو در مقالات حریری و حمیدی». مجلّة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ش 51. صص 125ـ 144.
13
ریمون کنان، شلمیت. (1387). روایت داستان: بوطیقای معاصر. ترجمة ابوالفضل حرّی. تهران: نیلوفر.
14
زرقانی، سیّد مهدی. (1388). «طرحی برای طبقهبندی انواع ادبی در دورة کلاسیک». فصلنامة پژوهشهای ادبی. ش 24. صص 81ـ106.
15
سعدی، مصلحالدّین. (1390). بوستان سعدی. از روی نسخة تصحیح شدة محمّدعلی فروغی. تهران: آشیان.
16
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم. (1377). حدیقةالحقیقة و شریعةالطریقة. تصحیح و تحشیة محمّدتقی مدرّس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
17
سیگر، لیندا. (1394). خلق شخصیّتهای ماندگار. ترجمة عبّاس اکبری. تهران: امیرکبیر.
18
طغیانی، اسحاق و نجفی، زهره. (1387). «جایگاه سه عنصر گفتگو، کنش و پیرنگ در ساختار حکایتهای حدیقه». فصلنامة پژوهشهای ادبی. ش 22. صص 101ـ118.
19
غلام، محمّد. (1382). «شگردهای داستانپردازی بوستان». نشریّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 189. صص 17ـ38.
20
فرّخنیا، مهیندخت. (1389). «ساختار داستانی حکایتها در حدیقة سنایی». فصلنامة کاوشنامه. ش 21. صص 39ـ60.
21
فورستر، ادوارد مورگان. (1384). جنبههای رمان. ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.
22
کالر، جاناتان. (1388). بوطیقای ساختارگرا. ترجمة فرزان سجودی. تهران: مینوی خرد.
23
کنی، ویلیام پاتریک. (1380). چگونه ادبیّات داستانی را تحلیل کنیم. تهران: زیبا.
24
لوته، یاکوب. (1388). مقدّمهای بر روایت در ادبیّات و سینما. ترجمة امید نیکفرجام. تهران: مینوی خرد.
25
محمّدی کلّه سر، علیرضا. (1392). «روایتشناسی تمثیل داستانی». الهیّات هنر. ش 1. صص 4ـ27.
26
مستور، مصطفی. (1387). مبانی داستان کوتاه. تهران: مرکز.
27
میرصادقی، جمال. (1364). عناصر داستان. تهران: شفا.
28
یاکوبسن، رومن. (1388). «زبانشناسی و شعرشناسی».ساختگرایی، پساساختگرایی و مطالعات ادبی. ترجمة کورش صفوی. به کوشش فرزان سجودی. تهران: سورة مهر.
29
یونسی، ابراهیم. (1382). هنر داستان نویسی. تهران: نگاه.
30
Adams, Jon-K. (1989). “Causality and Narrative”. Journal of Literary Semantics, Vol. 18. No. 3. Pp. 149-162.
31
Chatman, Seymour. (1978). Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film. London: Cornell University.
32
Grishakova, Marina. (2011). “Narrative Causality Denaturalized”. Unnatural Narratives - Unnatural Narratology. Ed. Jan Alber & Rüdiger Heinze. Berlin/ Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, Gottingen. Pp. 127-143.
33
ORIGINAL_ARTICLE
ریختشناسی افسانة ماهان مصری بر اساس نظریّة ولادیمیر پراپ
هفتپیکر، اثر گرانسنگ نظامی گنجوی، از شاهکارهای ادب غنایی است و افسانة ماهان مصری یکی از افسانههای این اثر است که از نظر ساختاری شباهتهای بسیار به قصّههای پریان دارد. نظریّة ریختشناسی ولادیمیر پراپ از جمله نظریّاتی است که با استفاده از آن میتوان به ردهبندی داستانها و افسانهها بر اساس فرم و ساختار آنها پرداخت. بررسی افسانهها و داستانهای ایرانی بر اساس الگوی پراپ راهی است برای یافتن ساختار این داستانها و تعیین شباهتها و تفاوتهای ساختاری آنها با یکدیگر. در این پژوهش، افسانة ماهان مصری، پنجمین افسانة هفتپیکر نظامی را مطابق با الگوی پراپ بررسی کردهایم. در این بررسی، برخی از کارکردهای سیویکگانه پراپ را در این افسانه یافتیم. افسانة ماهان با عنصر فریبکاری/ همدستی از صورت تعادل اوّلیّه خارج میشود و در نهایت، با رهایی، بازگشت و تغییر شکل قهرمان به تعادل بازمیگردد.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7158_9b71f851d501ec7aeba32d3ac90580f6.pdf
2017-02-19
73
89
10.22054/ltr.2017.7158
افسانه
هفتپیکر
ولادیمیر پراپ
ریختشناسی
خویشکاری
سیّد مرتضی
میرهاشمی
1
دانشیار دانشگاه خوارزمی، تهران
AUTHOR
زهرا
سعادتینیا
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران
LEAD_AUTHOR
احمدی، بابک. (1388). ساختار و تأویل متن. چ 11. تهران: مرکز.
1
اخلاقی، اکبر. (1377). تحلیل ساختاری منطقالطّیر. اصفهان: فردا.
2
اسکولز، رابرت. (1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات. ترجمة فرزانه طاهری. چ 2. تهران: آگاه.
3
ایگلتون، تری. (1388). پیشدرآمدی بر نظریّة ادبی. ترجمة عبّاس مخبر. چ 5. تهران: مرکز.
4
برتنس، هانس. (1387). مبانی نظریّة ادبی. ترجمة محمّدرضا ابوالقاسمی. چ 2. تهران: نشر ماهی.
5
پراپ، ولادیمیر. (1386). ریختشناسی قصّههای پریان. ترجمة فریدون بدرهای. تهران: توس.
6
ـــــــــــــــــــ . (1371). ریشههای تاریخی قصّههای پریان. ترجمة فریدون بدرهای. تهران: توس.
7
تسلیمی، علی. (1388). نقد ادبی؛ نظریّههای ادبی و کارکرد آن در ادبیّات فارسی. تهران: آمه.
8
خدیش، پگاه. (1387). ریختشناسی افسانههای جادویی. تهران: نشر علمی فرهنگی.
9
مارتین، والاس. (1385). نظریّههای روایت. ترجمة محمّد شهبا. تهران: هرمس.
10
نظامی گنجوی، الیاسبن یوسف. (1389). هفتپیکر.تهران: قطره.
11
هارلند، ریچارد. (1388). درآمدی تاریخی بر نظریّة ادبی از افلاطون تا بارت. ترجمه زیر نظر شاپور جورکش. تهران: چشمه.
12
ORIGINAL_ARTICLE
خسرو و شیرین قاسمی گنابادی و مقایسة آن با خسرو و شیرین نظامی (با معرّفی نسخة قاسمی)
قاسمی گنابادی از شاعران قرن دهم هجری و معاصر شاه اسماعیل و شاه تهماسب صفوی است. وی یکی از نظیرهگویان موفّق است که به شیوة نظامی منظومههایی دارد و در آنها به پیروی از آثار نظامی گنجوی پرداخته است. در سخن او، تأثیر مستقیم نظامی و پیروان او، بهویژه جـامی و هاتفی آشکار است. از آثار او میتوان شـاهنامة نوّاب عالی، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین و زبدةالأشعار را نام برد. در مقالة حاضر، به معرّفی قاسمی و آثار او، بهویژه منظومة خسرو و شیرین که یکی از برترین آثار اوست، میپردازیم، سپس به صورت تطبیقی منظومههای خسرو و شیرین وی و خسرو و شیرین نظامی مقایسه میکنیم و برجستهترین شاخصهای شعر قاسمی بر اساس مقایسة محتوایی و ساختاری ـ زبانی، دیدگاه شیعی شاعر، دیدگاه وی نسبت به عشق، سخن و... ویژگیهای داستانی و هنری اشعار او، تصویرسازیها، دایرة واژگانی و... را بررسی مینماییم.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7159_d4cc130573d1a240ba42e8d46dc93b41.pdf
2017-02-19
91
116
10.22054/ltr.2017.7159
خسرو و شیرین
قاسمی گنابادی
نظامی
شباهتها
حمیدرضا
قانونی
hrghanooni@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه پیام نور نجفآباد
LEAD_AUTHOR
مجید
امینی
2
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور نجفآباد
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آذر بیگدلی، لطفعلیبیگ. (1337). آتشکده. به اهتمام سیّد جعفر شهیدی. تهران: انتشارات مؤسّسة نشر کتاب.
2
اسماعیلی، عصمت. (1377). «مقایسة روایی و ساختاری خسرو و شیرین نظامی با شیرین و خسرو امیرخسرو دهلوی». شعر. ش 22.
3
اشیدری، گیتا. (1370). کشفالأبیات خمسة نظامی. تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
4
امینی، مجید. (1390). مقدّمه و تصحیح نسخة خطّی خسرو و شیرین قاسمی گنابادی و مقایسة آن با خسرو و شیرین نظامی. پایان نامة کارشناسی ارشد. اصفهان: دانشگاه پیام نور اصفهان.
5
حیدری، جواد. (1388). موسیقی شعر در آثار نظامی گنجوی. پایاننامة کارشناسی ارشد. اصفهان: دانشگاه پیام نور اصفهان،
6
درودگریان، فرهاد. (1388). «شاهنامة نواب عالی و قاسمی گنابادی». کتاب ماه ادبیّات. ش 139. صص 74ـ83.
7
ـــــــــــــــــــــ . (1388). «مقایسة مجنون و لیلی عبدیبیک نویدی با لیلی و مجنون نظامی». پژوهش زبان و ادبیّات فارسی. ش 12. صص 31ـ52.
8
رادفر، ابوالقاسم. (1371). کتابشناسی نظامی گنجوی. تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
9
ــــــــــــــــــ . (1371). «نظیرهپردازان خمسة نظامی». کیهان فرهنگی. ش 88. صص 24ـ27.
10
شمیسا، سیروس. (1386). بیان. تهران: میترا.
11
ــــــــــــــــــ . (1386). بدیع.تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
12
صفا، ذبیحالله. (1373). تاریخ ادبیّات در ایران. تهران: فردوس.
13
صفوی، سام میرزا. (1384). تذکرة تحفة سامی. تصحیح و مقدّمة رکنالدّین همایون فرّخ. تهران: اساطیر.
14
عرب احمدی، سعیدرضا. (1384). از صورت تا معنا: گذاری بر اندیشههای عرفانی در خسرو و شیرین نظامی. تهران: اطّلاعات.
15
فخرالزّمانی قزوینی، ملاّعبدالنّبی. (1363). تذکرة میخانه. تصحیح، تنقیح و تکمیل به اهتمام احمد گلچین معانی. تهران: اقبال.
16
فکرت، محمّدآصف. (1369). فهرست کتب خطی کتابخانة آستان قدس رضوی. مشهد: آستان قدس رضوی.
17
فهرست نسخ خطّی کتابخانة آستانة مقدّسة قم. (1355). قم: آستانة مقدّسة قم.
18
فهرست نسخ خطی کتابخانة ملّی ایران. (1365).تهران: کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران.
19
فهرست نسخههای خطّی دانشگاه تهران. (1353). زیر نظر محمّدتقی دانشپژوه و ایرج افشار. تهران: کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
20
فهرست نسخههای خطّی کتابخانة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. (1354). مشهد: دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی.
21
فهرست نسخههای خطّی کتابخانة مجلس شورای اسلامی. (1388). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
22
منزوی، احمد. (1349). فهرست نسخههای خطی فارسی. تهران: مؤسّسة فرهنگی منطقهای نی.
23
مؤیّد، حشمت. (1372). «در مدار نظامی؛ مقلّدان خسرو و شیرین نظامی». مجلّة ایرانشناسی. ش 17. صص 72ـ 88).
24
نظامی، الیاس بن یوسف. (1377). کلّیّات خمسة نظامی. از روی نسخة حسن وحید دستگردی. به کوشش س. وحیدنیا. تهران: صفیعلیشاه.
25
نهجالبلاغه. ( 1385). ترجمة محمّد دشتی. قم: انتشارات امیرالمؤمنین(ع).
26
نیکوبخت، ناصر. (1385). «مقایسة عنصر طرح یا پیرنگ در منظومة بیژن و منیژة فردوسی و خسرو و شیرین نظامی». فصلنامة علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزّهرا(س). ش 57.
27
یوسفی، حسینعلی. (1371). «بررسی تطبیقی ویس و رامین و خسرو و شیرین». ادبستان. ش 36.
28
ORIGINAL_ARTICLE
شاهنامه در تاریخ وصّاف
شاهنامة فردوسی یکی از برجستهترین شاهکارهای ادب فارسی است که نگاه سرایندگان و نویسندگان بسیاری را به سمت و سوی خود کشانده و آنان را از ظرفیّتهای بیشمار خود بهرهمند ساخته است. در کنار تقلیدهای نه چندان موفّق از این اثر، تضمین ابیات و بهرهگیری از حالوهوا و فضای حماسی آن در غالب آثار ادب فارسی به چشم میخورد. یکی از آثاری که شاهنامه در آن نمود بارزی دارد، تاریخ وصّاف است. وصّاف در عصری به شاهنامه روی آورده که جریان حماسهسرایی رو به افول است، امّا او با بهرهگیری از ابیات و ظرفیّتهای محتوایی، زبانی و بلاغی شاهنامه، بر ارزش و اعتبار اثر خود افزوده است و منبعی قابل اعتماد برای بررسی صحّت و سقم برخی از ابیات شاهنامه در اختیار پژوهندگان این شاهکار ادب فارسی قرار داده است. شاهنامهگرایی وصّاف پاسخ هوشمندانه به نیازهای روحی و روانی ایرانیانی است که طعم تلخ شکست از مغولان، آنان را در یأسی جانکاه فرو برده بود. از این رو، وصّاف با یادکرد شکوه ایرانیان در قالب اشعار ماندگار فردوسی، میکوشد روح امید در کالبد نیمهجان ایرانیان معاصر خود بدمد. این مقاله با روشی توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، گونههای بهرهگیری وصّاف از ابیات شاهنامه و علل و عوامل آن را بر مبنای مجلّدات پنجگانة تاریخ وصّاف مورد نقد و بررسی قرار داده است.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7160_26b5a392befe33e53ce6bbc6e8e29d91.pdf
2017-02-19
117
141
10.22054/ltr.2017.7160
حماسه
ایرانگرایی
شاهنامه
تاریخ
عصر مغول و ایلخانان
تاریخ وصّاف
یحیی
کاردگر
kardgar1350@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه قم
AUTHOR
آرینپور، یحیی. (1372). از صبا تا نیما. ج 1. تهران: زوّار.
1
اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1374). جام جهانبین. تهران: جامی.
2
اشیدری، گیتا. (1370). کشفالأبیات خمسةنظامی گنجوی. تهران: با همکاری دفتر مجامع و فعّالیّتهای فرهنگی و مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
3
ایمانی، علی و خسروی، خدیجه. (1393). بیتیاب شاهنامة فردوسی بر اساس پیرایش جلال خالقی مطلق. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
4
بهار، محمّدتقی. (1373). سبکشناسی. 3 ج. تهران: امیرکبیر.
5
خطیبی، حسین. (1375). فنّ نثر در ادب پارسی. تهران: زوّار.
6
خزائلی، محمّد. (1353). شرح بوستان. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
7
دبیرسیاقی، سیّد محمّد. (1378). کشفالأبیات شاهنامة فردوسی. تهران: مدبر.
8
دهخدا، علیاکبر. (1363). امثال و حکم. 4 ج. تهران: امیرکبیر.
9
دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه. 15 ج. تهران: مؤسّسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
10
رستگار فسایی، منصور. (1375). «فردوسی و سعدی». مقالاتی دربارة زندگی و شعر سعدی. به کوشش منصور رستگار فسایی. تهران: امیر کبیر. صص 384ـ448.
11
زرّینکوب، عبدالحسین. (1374). پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد. تهران: سخن.
12
سجّادی، ضیاءالدّین. (1357). «شاهنامه در تاریخ جهانگشای جوینی». ش 1. صص 241ـ260.
13
شرفی، محبوبه. (1392). زندگی، زمانه و تاریخ نگاری وصّاف شیرازی. تهران: پژوهشکدة تاریخ اسلام.
14
سرامی، قدمعلی. (1373). از رنگ گل تا رنج خار (شکلشناسی داستانهای شاهنامه). تهران: علمی و فرهنگی.
15
سعدی شیرازی، مصلحالدّین. (1369). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
16
شیرازی، ادیب شهابالدّین (شرفالدّین). (1388). تاریخ وصّاف الحضرة. ج 4. تصحیح و تعلیق علیرضا حاجیاننژاد. تهران: دانشگاه تهران.
17
شیرازی، فضلاللهبن عبدالله. (1338). تاریخ وصّافالحضرة. تهران: کتابخانة ابنسینا و کتابخانة جعفری تبریزی، چاپ افست رشدیّه.
18
صفا، ذبیحالله. (1373). تاریخ ادبیّات در ایران. ج 1؛ بخش 3. تهران: فردوس.
19
ـــــــــــــــــ . (1374). حماسهسرایی در ایران. تهران: فردوس.
20
فردوسی، ابوالقاسم. (1382).شاهنامة فردوسی. 4 ج. متن انتقادی از روی چاپ مسکو. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
21
ــــــــــــــــــــــــ . ( 1370). شاهنامه. تصحیح ژول مول. 4 ج. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
22
ـــــــــــــــــــــ . (1386). شاهنامه. 8 ج. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
23
محجوب، محمّدجعفر. (1383). ادبیّات عامیانة ایران (مجموعه مقالات دربارة افسانهها و آداب و رسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه.
24
مقصودی، مرتضی و رادفر، ابوالقاسم. (1390). «شاهنامه در تاریخ جهانگشای جوینی». کهننامة ادب پارسی. س 2. ش 1. 101ـ112.
25
نامور مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیّت، مطالعة روابط یک متن با دیگر متنها». پژوهشنامة علوم انسانی، ش56. صص 83ـ98.
26
نامور مطلق، بهمن. (1390). درآمدی بر بینامتنیّت. تهران: سخن.
27
نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر. (1388). چهار مقاله. تصحیح محمّد قزوینی. به کوشش محمّد معین. تهران: زوّار.
28
نظامی گنجوی، الیاسبن یوسف. (1372). کلّیّات خمسة نظامی گنجوی. 2 ج. مطابق با نسخة تصحیح شدة حسن وحید دستگردی. به اهتمام پرویز بابایی. تهران: نگاه.
29
وراوینی، سعدالدّین. (1376). مرزباننامه. تصحیح محمّد روشن. تهران: اساطیر.
30
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل ساختار روایت در داستانهای بیژن نجدی از منظر بوطیقای مدرنیسم (با تأکید بر آرای چارلز می و سوزان فرگوسن)
بیژن نجدی از داستاننویسان پرآوازة معاصر است که حاصل تراوشهای قلم او شگفتی و تحسین مخاطبان عام و خاصّ ادبیّات داستانی را برانگیخته است. به کار بستن خلاّقانة تمهیدهای شکلگرایانهای همچون تلفیق امکانات نثر و نظم در نحوة بهکارگیری زبان، پیچیدهسازی ساختار روایی به واسطة کاربست روایات ذهنی و نیز بهرهجویی از شگردهای گسست در روایت، در هم آمیختن عین و ذهن و گذشته و حال در سطحی گسترده، بهرهگیری از پیرنگهای حذفی و استعاری و بسیاری از تکنیکهای روایی دیگر که در این نوشتار به تفصیل بدانها پرداختهایم، افزون بر آنکه سیاق داستاننگاری وی را به عنوان سبکی مستقل، منحصر به فرد و با قابلیّت پیروی و تداوم در حافظة تاریخ داستاننویسی ادب فارسی به ثبت میرساند، مشابهتها و مطابقتهای گستردهای را در ساختار رواییـ تکنیکی داستانهای او با آنچه نظریّهپردازان مدرنیستی همچون چارلز می و سوزان فرگوسن در آرای خود به شرح و تبیین آن پرداختهاند، رقم میزند. بر همین اساس، در این جستار بر آن بودهایم که داستانهای او را از منظر نظریّات این دو منتقد صاحبنام بازخوانی کنیم تا ضمن شناسایی و ارزیابی وجوه کمّی و کیفی این تطابقها، ابداعات و خلاّقیتهای سبکآفرین نجدی در این زمینه را نیز با نگاهی تحلیلگرانه بکاویم.
https://ltr.atu.ac.ir/article_7163_742acfbc5c9aa1805563acd0e2017998.pdf
2017-02-19
143
168
10.22054/ltr.2017.7163
: بیژن نجدی
داستان کوتاه مدرنیستی
ساختار روایی
چارلز می
سوزان فرگوسن
منوچهر
تشکری
tasakori_m@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
محمود
رضایی دشتارژنه
2
دانشیار دانشگاه شیراز
AUTHOR
قدرت
قاسمیپور
3
دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
مریم
بخشی
marybakhshi64@yahoo.com
4
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
احمدی، بابک. (1378). آفرینش و آزادی. چ2. تهران: نشر مرکز.
1
ـــــــــــــــــ . (1377). معمّای مدرنیته. چ1. تهران: نشر مرکز.
2
اولیایینیا، هلن. (1389). «مدرنیسم و پسامدرنیسم در آثار داستانکوتاهنویسان معاصر ایران». کتاب ماه ادبیّات. ش44. صص 84ـ 95.
3
براهنی، رضا. (1348). قصّهنویسی. چ2. تهران: انتشارات اشرفی.
4
بنیامین، والتر. (1366). نشانههایی به رهایی. ترجمة بابک احمدی. تهران: انتشارات تندر.
5
پاینده، حسین. (1389). داستان کوتاه در ایران (داستانهای مدرن). ج 2. چ1. تهران: نیلوفر.
6
تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقّادانه ـ زبانشناختی بر روایت. ترجمة ابوالفضل حرّی. تهران: نیلوفر.
7
دستغیب، عبدالعلی. (1383). کالبدشکافی رمان. تهران: انتشارات سورة مهر.
8
موقن، یدالله. (1369). «لوکاچ و مدرنیسم». مجلّة گردون. ش 8 و 9. س1. صص 31ـ36.
9
میرعابدینی، حسن. (1383). صد سال داستان نویسی ایران. ج 1 و2. چ3. تهران: انتشارات چشمه.
10
نجدی، بیژن. (1389). یوزپلنگانی که با من دویدهاند. چ12. تهران: نشر مرکز.
11
ــــــــــــــ . (1388). دوباره از همان خیابانها.چ6. تهران: نشر مرکز.
12
نجومیان، امیر. (1383). درآمدی بر مدرنیسم در ادبیّات. چ 1. اهواز: نشر رسش.
13
نوذری، حسینعلی. (1379). پُستمدرنیته و پُستمدرنیسم. تهران: نقش جهان.
14
هاثورن، جرمی. (1387). «نمود رئالیسم و مدرنیسم». نشریّة ادبیّات داستانی. ترجمة جلیل جعفری یزدی. ش 50. صص 20ـ22.
15
هانیول، آرتور. (1383). «طرح در رمان». مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان. گزینش و ترجمة حسین پاینده. تهران: روزنگار.
16
هلپرین، جان. (1374). نظریّة رمان. گردآوری حسین پاینده. چ 1. تهران: نشر مرکز.
17
Baldeshwiler, Eileen. (1994). "The Lyric Short Story: The Sketch of History" in Charles E. May (Ed). The New Short Story Theories. Athens, Ohio: Ohio University Press.
18
Eliot, T.S. (1951). "Hamlet and His Problems". Selected Essays. London: Fabor & Fabor.
19
Faulkner, Peter. (1991). Modernism. London: Routeledge.
20
Ferguson, Suzanne C. (1994)."Defining the Short Story: Impressionism and Form"in Charles E. May (Ed). The New Short Story Theories. Athens, Ohio: Ohio University Press.
21
May, Charles E. (1994). "Chekhov and the Modern Short Story" in Charles E. May(Ed). The New Short Story Theories. Athens, Ohio: Ohio University Press.
22